Ο Ναύαρχος Φορμίων είναι άγνωστος στους περισσότερους Έλληνες. Πιθανώς το γεγονός ότι διακρίθηκε σε εμφύλιο κατά Ελλήνων (Πελοποννησιακός Πόλεμος) και όχι κατά αλλοεθνών να έχει να κάνει με αυτό. Σύμφωνα με τον Παυσανία καταγόταν από την Παλλήνη και φαίνεται να ανήκε στο γένος των Φιλαϊδών που ήλεγχε την λατρεία της Αρτέμιδος. Εμφανίζεται στο προσκήνιο το 440 πΧ όταν οι Αθηναίοι πήραν το μέρος των Μιλησίων στην διένεξή τους με την Σάμο. Το ότι ήταν τριήραρχος φανερώνει οικονομική επιφάνεια.
Ο Θουκυδίδης μας πληροφορεί ότι λίγο πριν την έναρξη του Πελοποννησιακού Πολέμου, απεστάλη ως στρατηγός στην Ποτίδαια. Εκεί υποχρέωσε τον βασιλιά της Μακεδονίας Περδίκκα να επανέλθει στην Αθηναϊκή Συμμαχία και εξουδετέρωσε τους εχθρούς των Αθηναίων στην Χαλκιδική.
Τον χειμώνα του 429 πχ, οι Αθηναίοι έστειλαν το Φορμίωνα στην με 20 τριήρεις, στην Ναύπακτο όπου είχαν εγκαταστήσει Μεσσήνιους εξόριστους με σκοπό να κλείσουν τον Κορινθιακό κόλπο για τους Κορίνθιους και με αυτόν τον τρόπο να καταστρέψουν το εμπόριό τους αναγκάζοντάς τους να εγκαταλείψουν τις πολεμικές τους προσπάθειες. Οι Σπαρτιάτες αντίθετα επεδίωκαν να εξουδετερώσουν τους συμμάχους των Αθηναίων, ώστε αφού διασφαλίσουν την Δ. Ελλάδα να φέρουν τον πόλεμο στο Αιγαίο. Συγκέντρωσαν λοιπόν στην Πάτρα ένα στόλο συμμάχων τους Κορινθίων, Σικυωνίων, Λευκαδιτών και Ηλείων (47 πλοία) με αρχηγό των Σπαρτιάτη Αγαθαρχίδα. Αρκετά από τα πλοία ήταν οπλιταγωγά που μετέφεραν στρατεύματα.
Ο Αγαθαρχίδας που μάλλον δεν διέθετε ναυτική εμπειρία, ανησυχούσε για τα οπλιταγωγά αντί να εκμεταλλευτεί την αριθμητική του υπεροχή και προσπάθησε να αντιγράψει τον αμυντικό κύκλο που είχαν εφαρμόσει οι Έλληνες κατά των Περσών στο Αρτεμίσιο. Ο Φορμίωνας που είχε εξοικειωθεί τα ρεύματα και τους ανέμους της περιοχής, περιέπλεε τον κύκλο των Πελοποννησίων που αντιδρώντας συμπτύσσονταν. Τελικά, τα κουπιά τους μπλέχτηκαν και τα σκάφη αλληλοσυγκρούονταν. Τα ρεύματα και ο άνεμοι της περιοχής επέτειναν τις ναυτιλιακές δυσκολίες στον κύκλο. Οι Αθηναίοι την κατάλληλη στιγμή επιτέθηκαν και βύθισαν 12 πλοία.
Μετά την ήττα τους οι Λακεδαιμόνιοι συγκέντρωσαν 77 πλοία και έστειλαν τους Βρασίδα, Κνήμο, Τιμοκράτη και Λυκόφρονα να ανατρέψουν την κατάσταση. Η διοικητική πολυδιάσπαση όμως και η έλλειψη ναυτικής εμπειρίας αποδείχθηκαν τραγικές. Οι νέοι διοικητές πάντως κατάφεραν να εμψυχώσουν τα πληρώματά τους. Παρ’ όλα αυτά, οι Αθηναίοι δεν κατάφερναν να τους παρασύρουν στα ανοιχτά για να εκμεταλλευτούν την ανώτερες ναυτικές τους δεξιότητες. Οι Πελοποννήσιοι έκαναν το στρατήγημα να απειλήσουν την Ναύπακτο και οι Αθηναίοι έπλεαν παράλληλα με αυτούς. Οι Πελοποννήσιοι τότε επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά και έκοψαν την αθηναϊκή γραμμή παραγωγής στα δύο απομονώνοντας 9 πλοία και αναγκάζοντάς τα να εξοκείλουν αλλά οι Μεσσήνιοι σύμμαχοι των Αθηναίων εμπόδισαν τους Πελοποννήσιους πεζοναύτες να τα κυριεύσουν.
Ο Φορμίωνας με τα υπόλοιπα 11 πλοία ανέμενε ακλόνητος τον εχθρό μπροστά στο λιμάνι της Ναυπάκτου. Το λευκαδίτικο πλοίο που επέβαινε ο Τιμοκράτης προπορευόταν υπερφίαλα, οδηγώντας τα υπόλοιπα σε μια απρόσεχτη καταδίωξη. Ο Φορμίωνας που είχε διακρίνει ένα αραγμένο φορτηγό πλοίο (ολκάδα) το περιέπλευσε και βρέθηκε στην πρύμνη του Τιμοκράτη. Χωρίς χρονοτριβή τον εμβόλισε. Η αθηναϊκή τριήρης τράνταξε τη λευκαδίτικη. Μερικοί κωπηλάτες σουβλίστηκαν από τα σπασμένα κουπιά και άλλοι σακατεύτηκαν. Κάποιοι πεζοναύτες πετάχτηκαν στο νερό και μερικοί έπεσαν στο διάκενο μεταξύ των καταστρωμάτων για να σακατευτούν κι αυτοί. Ώσπου να συνέλθουν οι υπόλοιποι, οι Αθηναίοι οπλίτες όρμησαν στο κατάστρωμά τους. Ο Τιμοκράτης αντί ως διοικητής να οργανώσει την αντίσταση και να προσπαθήσει να ανατρέψει την κατάσταση με αντεπίθεση και να σκοτώσει τον Φορμίωνα αυτοκτόνησε μεταδίδοντας έτσι τον πανικό του σε όλο τον στόλο του που υποχώρησε άτακτα. Ο Φορμίωνας διατηρώντας την ψυχραιμία του παρά τις αντιξοότητες και εκμεταλλευόμενος την ανώτερη ναυτική εκπαίδευση που είχε επιβάλει ο Κίμων στο αθηναϊκό ναυτικό απέσπασε την νίκη μέσα από τα σαγόνια της ήττας.
Πηγές
-Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου μτφ. John Dreyden, Macmillan, Λονδίνο, 1889.
-Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις μτφ. John Dreyden, Macmillan, Λονδίνο, 1889.
1η δημοσίευση εδώ
Πηγή εικόνας
https://www.kaliterilamia.gr/2021/01/blog-post_373.html
Μπορείτε να δείτε σχετικά άρθρα εδώ
https://greekhumans.com/category/history-analysis/
Συγγραφέας: Στέφανος Σκαρμίντζος, M.A. Military History