Του Αριστείδη Ρούνη*
Εισαγωγή
Στην επικράτεια της σημερινής Μολδαβίας υφίσταται η αποσχισθείσα περιοχή της Υπερδνειστερίας (Transnistria). Πρόκειται για μια λωρίδα μήκους 200 χλμ με πληθυσμό φθίνοντα (σήμερα γύρω στις 400.000 κατοίκους), όπου η όλη κατάσταση είναι πολύ χειρότερη της υπόλοιπης Μολδαβίας.[1] Έχει έκταση 4.163 τ. χλμ, ή το 12% της συνολικής μολδαβικής επικράτειας, το οποίο αποτελεί το ανατολικό, «αριστερά» του ποταμού Δνείστερου, τμήμα της Μολδαβίας, τμήμα που έχει αυτοανακηρυχθεί «ανεξάρτητο», με πρωτεύουσα την Τιρασπόλ. Εκεί παραμένουν ρωσικές ένοπλες δυνάμεις παρά τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής ΟΑΣΕ (Κωνσταντινούπολη – 1999). Επίσης, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης ενέκρινε ψήφισμα, που ορίζει την περιοχή ως υπό στρατιωτική κατοχή από τη Ρωσία (Μάρτιος 2022).[2]
Η απόσχιση
Τον Σεπτέμβριο του 1990 η Υπερδνειστερία αποσχίστηκε, εφόσον ο πληθυσμός της κατά τα 2/3 Ρώσοι και Ουκρανοί και το υπόλοιπο 1/3 κυρίως ρουμανόφωνοι Μολδαβοί, δεν επιθυμούσε να ενταχθεί ως μειονότητα στο ρουμανικό κράτος μετά από μια πιθανολογούμενη ενσωμάτωση της Μολδαβίας στη Ρουμανία. Η Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία (ΣΣΔ) της Μολδαβίας μετατράπηκε στις 31 Αυγούστου 1991 σε ανεξάρτητη Δημοκρατία της Μολδαβίας, χωρίς καμία αλλαγή των συνόρων της, αλλά με την Υπερδνειστερία εκτός μολδαβικής κρατικής εξουσίας, διότι το ίδιο έτος αποσχίστηκε από τη Μολδαβία χωρίς να αναγνωριστεί ως ανεξάρτητο κράτος από καμία χώρα.[3]
Συγκρούσεις
Με την ανατροπή των κομμουνιστικών καθεστώτων στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, η Μόσχα απώλεσε τα γεωπολιτικά της ερείσματα στα Βαλκάνια. Επιπρόσθετα, το Κρεμλίνο υποχρεώθηκε να εστιάσει την προσοχή του στις εθνοτικές συγκρούσεις, που έγιναν στο λεγόμενο εγγύς εξωτερικό. Μια από αυτές ξέσπασε στη νεοσύστατη Δημοκρατία της Μολδαβίας, μεταξύ Ρουμανόφωνων και Σλαβόφωνων, την Άνοιξη του 1992. Η διακηρυγμένη πρόθεση του Κισινάου να επιβάλει τα ρουμανικά ως επίσημη γλώσσα του νεοσύστατου μολδαβικού κράτους, αλλά και η διάχυτη φημολογία, ότι επίκειται ένωση Ρουμανίας – Μολδαβίας, οδήγησαν σε συγκρούσεις μεταξύ κυβερνητικών στρατευμάτων και αποσχιστικών δυνάμεων από την Υπερδνειστερία.[4]
Ρωσία και Βαλκάνια
Οι μάχες διήρκεσαν λίγους μήνες, μέχρι να επιβληθεί από το Κρεμλίνο, στις 21 Ιουλίου 1992, μια συμφωνία εκεχειρίας μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών, η οποία προέβλεπε και την αποστολή μιας ρωσικής ειρηνευτικής δύναμης. Στην πραγματικότητα, η αποσχισθείσα περιοχή της Υπερδνειστερίας είναι το τελευταίο προπύργιο του Ρωσικού Στρατού στα Βαλκάνια. Τον Μάιο του 1993, ο τότε Διοικητής της ρωσικής ειρηνευτικής δύναμης, Αλεξάντερ Λέμπεντ, ανέφερε ότι η συγκεκριμένη περιοχή αποτελεί το κλειδί για την παρουσία της Ρωσίας στη Βαλκανική Χερσόνησο και αν αποχωρήσουν οι ρωσικές δυνάμεις, τότε θα παύσει η Μόσχα να ασκεί επιρροή στην ευρύτερη περιοχή. Εκτότε, η αποσχισθείσα Υπερδνειστερία εξακολουθεί να απολαμβάνει την αμέριστη υποστήριξη της Μόσχας, εκτός ελέγχου της μολδαβικής κυβέρνησης.[5]
Το ζήτημα της Υπερδνειστερίας στον 21ο αιώνα
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναγνωρίζει την Υπερδνειστερία, ως μια περιοχή «παγωμένης διαμάχης». Επιπλέον, οι κάτοικοί της, σε δημοψήφισμα του 2006, ψήφισαν με ποσοστό 93,1% υπέρ της ανεξαρτητοποίησής της από τη Μολδαβία και της ένωσης με τη Ρωσία. Ωστόσο, η Υπερδνειστερία εξακολουθεί να παραμένει ένα «κράτος» που ουδείς αναγνωρίζει και ελάχιστοι γνωρίζουν. Επιπλέον, αποτελεί ένα λιλιπούτειο αινιγματικό κομμάτι γης, που δεν αποτυπώνεται σε κανέναν χάρτη και παραχωρεί στους τουρίστες βίζα μόνο 24 ωρών, μετά από πολλούς ελέγχους και γραφειοκρατία. Φαίνεται, πως η τύχη της Υπερδνειστερίας έχει πλέον μπει στην τελική ευθεία, καθώς η «όρεξη» του προέδρου Πούτιν ανοίγει ολοένα και περισσότερο μετά τα γεγονότα της Κριμαίας και τα αντίστοιχα της Ουκρανίας. Και απ’ ό,τι φαίνεται, ο Ρώσος πρόεδρος, δεν αρκείται στο να είναι βασιλιάς της Ρωσίας, αλλά επιθυμεί διακαώς να γίνει και αυτοκράτορας «Πασών των Ρωσιών».[6]
Μολδαβία και Υπερδνειστερία
Η διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης της Μολδαβίας μπορεί να λειτουργήσει ως «καταλύτης για την επανένωση της Υπερδνειστερίας». Το Κισινάου έχει πείσει τους εταίρους του, ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και η επανένωση της Υπερδνειστερίας είναι δύο διαφορετικές διαδικασίες. Από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της, το 1991, η Μολδαβία έχασε 1,5 εκ. ανθρώπους από τα 4 εκ. που αριθμούσε ο πληθυσμός της κατά την εποχή του διαχωρισμού της από την ΕΣΣΔ. Πάνω από 1,3 εκ. Μολδαβοί έχουν αποκτήσει τη ρουμανική υπηκοότητα.[7]
Τον Φεβρουάριο του 2001 διεξήχθησαν βουλευτικές εκλογές στη Μολδαβία με νικητή το Κομμουνιστικό Κόμμα, που εξασφάλισε στη συνέχεια την εκλογή, ως νέου προέδρου της χώρας, του Μιρτσέα Σνέγκουρ, Γενικού Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος. Νέος πρωθυπουργός διορίστηκε ο Βασίλε Τάρλεφ. Ο νέος πρόεδρος έθεσε ως εθνική προτεραιότητα την επίλυση του προβλήματος της Υπερδνειστερίας, όμως δεν του επιτράπηκε ούτε η είσοδος στην αποσχισθείσα περιοχή.
Τον Απρίλιο του 2017, το Συμβούλιο της Υπερδνειστερίας αποφάσισε να υψώνεται η ρωσική σημαία στο ίδιο επίπεδο με τη σημαία της Υπερδνειστερίας σε όλα τα δημόσια και δημοτικά κτήρια και σε όλες τις επίσημες εκδηλώσεις με το σκεπτικό, ότι «η εθνική σημαία της Ρωσίας κάνει τον λαό της Υπερδνειστερίας να έχει διαρκή συνεργασία με το ρωσικό κράτος και αυτή η ένωση έχει μια σταθερή και ιστορική βάση».[8]
Βιβλιογραφία
[1] Δουδούμης Γ., Η γεωπολιτική βαλκανική σκακιέρα, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2022, σ. 135.
[2] Πρεσβεία της Ελλάδας στο Βουκουρέστι, 2023, Ανακτήθηκε από: https://agora.mfa.gr/infofiles/%CE%95%CE%A4%CE%97%CE%A3%CE%99%CE%91-%CE%95%CE%9A%CE%98%CE%95%CE%A3%CE%97-%CE%9C%CE%9F%CE%9B%CE%94%CE%91%CE%92%CE%99%CE%91%CE%A3-2023%20ro.pdf (18-8-23).
[3] Δουδούμης Γ., Η γεωπολιτική βαλκανική σκακιέρα, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2022, σ. 135.
[4] Αρμακόλας Ι, Ντόκος Θ., Από τα Βαλκάνια στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, Εκδόσεις Σιδέρης Ι, Αθήνα 2010, σ. 229.
[5] Αρμακόλας Ι, Ντόκος Θ., Από τα Βαλκάνια στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, Εκδόσεις Σιδέρης Ι, Αθήνα 2010, σ. 230.
[6] Λούπα Χ., 2022, Ανακτήθηκε από: https://www.huffingtonpost.gr/entry/eperdneisteria-ena-aynosto-eeropaiko-kratos-plenterio_gr_626a4f1ae4b0bc48f57797f9 (10-6-23).
[7] Δήλωση του προέδρου του κοινοβουλίου της Μολδαβίας, Igor Grosu, σε συνέντευξή του στο ρουμανικό εθνικό πρακτορείο τύπου Agerpres.
Euractiv., 2023, Ανακτήθηκε από: https://www.euractiv.gr/section/dievrinsi/news/kleidi-gia-tin-eirini-sti-moldavia-i-entaxi-stin-ee/ (24-07-23)
[8] Δουδούμης Γ., Η γεωπολιτική βαλκανική σκακιέρα, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2022, σ. 135.
Πηγή εικόνας
https://www.opendemocracy.net/en/odr/ukraine-war-moldova-transnistria-peace-plan/
*Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/general/