Του Παναγιώτη Μακρή*
Μία από τις πιο γνωστές μάχες στην παγκόσμια ιστορία είναι η αντίσταση των τριακοσίων Σπαρτιατών και εφτακοσίων Θεσπιέων το 480 π.Χ.
Στις 24 Απριλίου του 191 π. Χ όμως δόθηκε μια όχι και τόσο γνωστή μάχη ανάμεσα στην Ρωμαϊκή Δημοκρατία και τον Αντίοχο Γ΄ βασιλιά της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών. Ποιες ήταν όμως οι συνθήκες που οδήγησαν σε αυτή την σύγκρουση και ποιος ο Αντίοχος Γ΄.
Ο Αντίοχος Γ΄ ήταν ο έκτος κατά σειρά βασιλιάς της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών, του ελληνιστικού βασιλείου που ίδρυσε ο Σέλευκος Α΄ ο Νικάτορας ένας από τους διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ανέβηκε στον θρόνο το 222 π.Χ μετά την δολοφονία του αδερφού του Σέλευκου Γ΄ Κεραυνού και από πολύ νωρίς αντιμετώπισε με επιτυχία τις επαναστάσεις του Μόλον και του Αχαιού. Κατάφερε επίσης να ανακτήσει και να επεκτείνει την αυτοκρατορία του στα ανατολικά και να φτάσει την αυτοκρατορία του έως τα παράλια της Μικράς Ασίας και την Θράκη στα δυτικά κάνοντας την αυτοκρατορία των Σελευκιδών την μοναδική μεγάλη δύναμη στην ανατολή. Η Ρώμη απο την άλλη πλευρά είχε εδραιώσει την θέση της ως η μοναδική μεγάλη δύναμη στην Δύση μετά την νικηφόρα έκβαση των δύο Καρχηδονιακών πολέμων. Είχε ωστόσο να αντιμετωπίσει αρκετά προβλήματα τόσο στην βόρεια Ιταλία την Ισπανία και την Ελλάδα, αφού παρά την νίκη τους στις Κυνός Κεφαλές το 197 π. Χ. καλέστηκαν να διευθετήσουν την επανάσταση του σπαρτιάτη βασιλιά Νάβι καθώς και την Αιτωλική Συμπολιτεία[1]. Το ερώτημα που δημιουργείτε λοιπόν είναι το πώς έφτασαν αυτές οι δύο δυνάμεις να βρεθούν αντιμέτωποι στις Θερμοπύλες.
Όπως είναι φυσικό η επέλαση του Αντιόχου Γ΄ δυτικά και η είσοδός του στην Θράκη θορύβησε την Ρώμη η οποία φοβόταν μια πιθανή συμμαχία μεταξύ του Αντίοχου και κάποιου στρατιωτικού κράτους στην Ανατολή[2]. Οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα τους, πρώτα στην Λυσιμάχεια και ύστερα στην Ρώμη δεν οδήγησε σε μία ειρηνική συνύπαρξη. Αν και πολλές θεωρίες μπορούν να ειπωθούν για το τι οδήγησε στην ένοπλη σύρραξη στην ουσία η επιμονή και των δύο πλευρών στα αιτήματά τους ήταν αυτό που οδήγησε στις αποτυχημένες διαπραγματεύσεις και στην μη επίτευξη κάποιου συμβιβασμού. Ποιες ήταν όμως οι θέσεις τους.
Ο Αντίοχος θεωρούσε πως η εκστρατεία του ήταν ένα έργο στην ουσία αποκατάστασης του βασιλείου του Σέλευκου Α΄ Νικάτορα θεωρώντας όλα τα εδάφη που είχε κατακτήσει δικά του ως κληρονομικό και πατρογονικό δικαίωμα. Οι θέσεις της Ρώμης από την άλλη ήταν, να εγκαταλείψει ο Αντίοχος την Ευρώπη και να ελευθερώσει τις πόλεις και τα εδάφη που ανήκαν προηγουμένως στα βασίλεια της Μακεδονίας και των Πτολεμαίων. Αυτή λοιπόν η επιμονή και των δύο πλευρών στα αιτήματα τους ήταν που οδήγησε τελικά στον πόλεμο μεταξύ τους και στην μάχη των Θερμοπυλών.
Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές ο στρατός των Ρωμαίων αριθμούσε τριανταέξι χιλιάδες εφτακόσιους άνδρες, όμως ο αριθμός αυτός δεν μπορεί να θεωρηθεί ως απόλυτα σωστός καθώς πρέπει να λάβει κανείς υπόψη πως αυτό ήταν το σύνολο του στρατού στην αρχή της εκστρατείας. Σίγουρα κανείς πρέπει να λάβει υπόψη τις απώλειες από αρρώστιες καθώς και τμήματα του στρατού που στάλθηκαν σε πόλεις για την φρούρησή τους. Ο πραγματικός αριθμός των Ρωμαίων λοιπόν δεν θα πρέπει να ξεπερνούσε τις τριάντα χιλιάδες απο τις οποίες ο Γλαβρίωνας, ο ύπατος που είχε την αρχηγία, είχε μόλις δεκαοχτώ χιλιάδες να επιτεθούν τον στρατό του Αντιόχου Γ[3]. Απο την άλλη πλευρά ο Αντίοχος Γ΄ πρέπει να είχε υπό τις διαταγές του περίπου δώδεκα χιλιάδες άνδρες και πεντακόσιους ιππείς μαζί με τις δυνάμεις των Αιτωλών, οι οποία στάλθηκαν να προστατεύσουν το πέρασμα που οδηγούσε πίσω απο τον στρατό καθώς γνώριζε την ιστορία και την ήττα των Σπαρτιατών περίπου τριακόσια χρόνια πριν.
Η μάχη ξεκίνησε με τον ρωμαϊκό στρατό να επιτίθεται στην φάλαγγα των Σελευκιδών, όμως η συνοχή της φάλαγγας καθώς και ο καταιγισμός απο βέλη και βλήματα απο τις μηχανές πάνω στο τείχος απώθησαν τους Ρωμαίους Μια μικρή ομάδα των Αιτωλών επίσης επιτέθηκε στο Ρωμαϊκό στρατόπεδο, με λίγα λόγια οι Ρωμαίοι έχαναν την μάχη. Η κατάσταση όμως άλλαξε όταν μια μικρή ρωμαϊκή ομάδα υπό την αρχηγία του Κάτωνα, κατάφερε να κερδίσει τις δυνάμεις τον Αιτωλών που προστάτευαν το πέρασμα και να βρεθεί στα μετόπισθεν των Σελευκιδών. Αμέσως πανικός επικράτησε και στρατός του Αντιόχου διαλύθηκε προς πάσα κατεύθυνση, η μέρα βρήκε τους Ρωμαίους θριαμβευτές.
Η μάχη των Θερμοπυλών του 191 π.Χ. αποτελεί την πρώτη επίσημη πολεμική σύγκρουση ανάμεσα στην Ρώμη και τον Αντίοχο Γ΄ και μία απο τις σημαντικότερες πολεμικές συγκρούσεις στην λεκάνη της Μεσογείου αφού αποτέλεσε την αρχή της αλλαγής της καθεστηκυίας τάξης και της επιβολής της Ρώμης ως την κατεξοχήν μεγάλη δύναμη της εποχής. Ο Αντίοχος μετά την ήττα του στις Θερμοπύλες εγκατέλειψε την Ελλάδα και ανασυγκρότησε τις δυνάμεις του στην Ασία όπου αντιμετώπισε και πάλι τους Ρωμαίους στην Μαγνησία της Σιπύλου το 190 π.Χ. Οι Ρωμαία βγήκαν ξανά θριαμβευτές και έγιναν έτσι η μοναδική μεγάλη δύναμη στην λεκάνη της Μεσογείου.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Granfer , J. D The Roman War of Antiochos the Great ,Leiden , Boston 2002
- William , V. H Wars and Imperialism in Republican Rome 327-70 B.C 219-223 , Oxford 1979
- Eckstein, M. A , Rome Enters the Greek East From Anarchy to Hierarchy in the Hellenistic Mediterranean 230-170 B.C , 308-321 Oxford , United Kingdom 2008
[1] Οι Ρωμαίοι το 196 π.Χ. στην Κόρινθο ανακοίνωσαν την Ελευθερία της Ελλάδας. Όμως υπήρχαν αυτοί, όπως τα μέλη της Αιτωλικής Συμπολιτείας, που πίστευαν πως δεν χρειάζονταν την εμπλοκή των Ρωμαίων στα εσωτερικά τους θέματα
[2] Συγκεκριμένα οι Ρωμαίοι φοβόντουσαν πιθανή συμμαχία του Αντίοχου είτε με την Σπάρτη, την Αιτωλική συμπολιτεία ακόμα και το βασίλειο των Πτολεμαίων στην Αίγυπτο)
[3] Οι αριθμοί των δύο στρατών είναι υποθέσεις καθώς οι πηγές δεν μπορούν να θεωρηθούν αξιόπιστες. Απο τις τριάντα χιλιάδες, περίπου δώδεκα χιλιάδες στάλθηκαν να προσέχουν την Ηράκλεια και το ρωμαϊκό στρατόπεδο, ενώ μια δύναμη περίπου τεσσάρων χιλιάδων στάλθηκε να υπερπλευρίσει τον Αντίοχο Γ΄.
Πηγή εικόνας
https://greekcitytimes.com/2021/09/12/syro-hellenism-antiochus-iii/
Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/o-panagiotis-makris-sintaktis-sto-greekhumans/