Του Αριστείδη Ρούνη*
Εισαγωγή
Είναι γεγονός ότι, εντός του «γλωσσικού θησαυρού» της νέας ελληνικής γλώσσας, υφίσταται ο όρος «παράδοση». Μια λέξη τεσσάρων συλλαβών, που όμως εμπεριέχει ένα πολυδιάστατο νόημα κίνησης, δράσης και μια σειρά από δραστηριότητες. Αυτές οι ενέργειες, που στοιχειοθετούν την έννοια της παράδοσης, δύναται κανείς, να τις εντοπίσει, μέσω της ενασχόλησης με τον επιστημονικό τομέα της λαογραφίας. Η εν λόγω επιστήμη, μελετά τις εκδηλώσεις όλου του πλαισίου, που καλείται «λαϊκός πολιτισμός», όπου ανήκει η παράδοση, με τις διάφορες υποκατηγορίες της.
Η Παράδοση
Πιο συγκεκριμένα, η παράδοση μεταφέρεται από τους γηραιότερους ανθρώπους στους νεότερους, όπως τους αποδόθηκε από γενιά σε γενιά. Αυτή η μεταβίβαση της κουλτούρας, που υπήρχε στο παρελθόν, είναι χαρακτηριστικό στοιχείο της. Ας αναφερθούμε όμως αναλυτικότερα, στα «συστατικά στοιχεία» της έννοιας. Έτσι, παράδοση, μπορεί να είναι η «κληροδότηση» της θρησκείας, της χριστιανικής Ορθόδοξης πίστης, όπως συμβαίνει στην χώρα μας. Επιπλέον, έχουμε την απόδοση της γλώσσας, της ελληνικής γλώσσας με τις κατά τόπους διαλέκτους και ιδιώματα της στην νεολαία από τους ηλικιωμένους. Αυτά τα στοιχεία ίσως μας θυμίζουν μια ακόμα σημαντική έννοια, αυτή του έθνους. Με άλλα λόγια, είναι από τα βασικά στοιχεία για να εντάξουμε ένα άτομο σε κάποιο έθνος. Λοιπές διαστάσεις της παράδοσης είναι η μουσική παράδοση, οι πολιτισμικές εκδηλώσεις, τα ήθη και έθιμα, καθώς και οι εργασίες προς το ζην ενός πληθυσμιακού συνόλου.
Οι εργασίες προς το ζην
Αυτές οι εργασίες προς το ζην, προϋπήρχαν και μεταφέρθηκαν στους νεότερους με στόχο την διασφάλιση του θεμελιώδους δικαιώματος στη ζωή. Στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον, το σημαντικότερο στοιχείο για έναν άνθρωπο ήταν και θα εξακολουθήσει να είναι η εξασφάλιση τροφής. Έτσι, εκτός από την πιθανή πολιτισμική συνέχεια, παρατηρείται και η συνέχεια της «εργασιακής παράδοσης». Κοντολογίς, είναι αυτό που ρωτούμε σήμερα, «τι εργασία κάνουν οι δικοί σου» και μας απαντούν «του πατέρα μου την εργασία». Να επισημανθεί ότι η εργασία δεν διακρίνει άντρα ή γυναίκα. Παλαιότερα ο άντρας εργαζόταν και η γυναίκα καθίσταντο υπεύθυνη για το νοικοκυριό της οικογένειας. Αντιθέτως στις μέρες μας, αυτό έχει διαφοροποιηθεί. Κάθε άνθρωπος οποιουδήποτε φύλου, μπορεί, εφόσον επιθυμεί να εργαστεί. Επιστρέφοντας στο παρελθόν, οι εργασίες που συνήθως πραγματοποιούνταν ήταν το εμπόριο και οι αγροτικές εργασίες. Πιο συγκεκριμένα, οι συναλλαγές καρπών της γης ήταν διαδεδομένη.
Η συγκομιδή φουντουκιών
Προσπαθώντας να «σκιαγραφηθεί» μια πλευρά της ελληνικής παράδοσης, αυτή της ποντιακής παράδοσης, εκτός από τις ωραίες πολιτιστικές εκδηλώσεις, στις νέες γενεές, μεταβιβάστηκαν και οι εργασιακές συνήθειες, που όμως τείνουν να λάβουν χαρακτήρα δραστηριότητας του ελεύθερου χρόνου. Ειδικότερα, στα εδάφη που καταλαμβάνει η περιφερειακή ενότητα Καστοριάς καταγράφεται, μια συνήθεια, η συγκομιδή φουντουκιών, που προέρχεται από την περιοχή της νότιας πλευράς της Μαύρης Θάλασσας (Karadeniz), που ανήκει στο σημερινό Τουρκικό κράτος. Αυτή η συνήθεια από τον Πόντο, μεταφέρθηκε ακέραια, παρόλο το πέρασμα των ετών. Να επισημάνουμε ότι παλαιότερα η συγκομιδή φουντουκιών αποτελούσε δραστηριότητα του πρωτογενούς τομέα, που ήταν αρκετά επικερδής και κάλυπτε όλο τον Πόντο.
Τα λεφτοκάραι ή λεφτοκάρια
Σχετικά με την συγκεκριμένη δραστηριότητα, οι κοινότητες της ακριτικής Καστοριάς, της «αρχόντισσας της Δυτικής Μακεδονίας», όπως συνηθίζεται να αναφέρεται, έχουν διατηρήσει αυτό το λαογραφικό στοιχείο του Πόντου. Τα λεφτοκάραι ή λεφτοκάρια ήταν και είναι ακόμα, γνωστό είδος τροφής στην περιοχή της σημερινής Τουρκίας, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της βαλκανικής περιφέρειας ή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού, η συγκομιδή ξεκινούσε στις 20 Ιουλίου, ανήμερα του Προφήτη Ηλία, και διαρκούσε μέχρι και τις αρχές Αυγούστου. «Θα κρεμάνωμεν το καλάθ’» ήταν η χαρακτηριστική φράση που υπονοούσε την έναρξη της συγκεκριμένης αγροτικής εργασίας, κατά τη διάρκεια της οποίας όλοι ήταν επί ποδός.
Η συλλογή του καρπού
Για την συλλογή του καρπού, συνήθως πραγματοποιείται χτύπημα του για να πέσει από το δέντρο και στη συνέχεια απομονώνονται από το πράσινο περίβλημα. Έπειτα απλώνεται, συνήθως στον αυλόγυρο των οικημάτων, ώστε να απομακρυνθεί η υγρασία. Το τελευταίο στάδιο για να λάβουμε το φουντούκι, περιλαμβάνει το «σπάσιμο των φουντουκιών».
Επίλογος
Η μαγευτική, από άποψη ιστορικότητας αυτή συνήθεια της ποντιακής παράδοσης, αποτελεί δείγμα του πως από τον άνθρωπο του 20ου αιώνα, συνεχίστηκε και μεταβιβάστηκε σ’ αυτόν του 2020, εδώ και αρκετά έτη δηλαδή. Μια συνήθεια, που αντέχει στον χρόνο και αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ποντιακής, αλλά και γενικότερα ελληνικής παραδοσιακής λειτουργίας του έθνους μας, με καταγωγή από τις αλησμόνητες πατρίδες.
1η δημοσίευση άρθρου εδώ
Πηγή πληροφόρησης – εικόνας
https://www.pontosnews.gr/497719/pontos/paradosi/i-sygkomidi-ton-fountoukion-ston-pont/
*Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/general/