Του Συμεών Μιχάλκοβ *
Το χειμερινό θέρετρο του Μπάνσκο της Βουλγαρίας είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς για επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα αγαπητός για τους Έλληνες. Ωστόσο, μαζί με τα ξενοδοχεία πολυτέλειας σε οικονομικές τιμές, την άνεση των SPA, το χιονοδρομικό κέντρο και τη νυχτερινή διασκέδαση, το θέρετρο παράλληλα κρύβει και ένα άλλο, παραδοσιακό πρόσωπο. Πρόκειται για την παλιά πόλη του. Κάτω από τα φώτα των τουριστικών καταστημάτων και πίσω από τη φασαρία των πολλών μαγαζιών και τη βαβούρα του πλήθους τουριστών, εξακολουθεί να υπάρχει η παλιά πόλη, η οποία συχνά παραμένει απαρατήρητη, καθώς ο επισκέπτης μπορεί να μην γνωρίζει για την ύπαρξη και τη σημασία της. Η παλιά πόλη του Μπάνσκο ήταν από τις σημαντικότερες αυθεντικές πόλεις, η οποία υπήρχε για αιώνες στο βουνό Πίριν, πριν χτιστεί εκεί και το σύγχρονο κέντρο διασκέδασης. Πριν μετατραπεί η περιοχή σε πόλο έξης για τους λάτρεις των χειμερινών αθλημάτων και της διασκέδασης, η παλιά πόλη του Μπάνσκο αποτελούσε πολιτισμικό και πνευματικό κέντρο, όπου γεννήθηκαν πολλές λαμπερές προσωπικότητες της Αναγέννησης και εκεί διατηρούνται μέχρι και σήμερα τα σπίτια τους.
Η Παλιά Πόλη του Μπάνσκο αποτελεί μνημείο εθνικής σημασίας για τη Βουλγαρία και για όλα τα Βαλκάνια επειδή είναι από τα μέρη, όπου σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση και σε αυθεντική μορφή κτίρια, σιωπηλοί μάρτυρες της ζωής μιας μεταβατικής εποχής – από την Οθωμανική αυτοκρατορία μέχρι το σύγχρονο κράτος. Τα σπίτια της παλιάς πόλης χρονολογούνται από την περίοδο της Αναγέννησης και συγκεκριμένα από το 18 αιώνα μέχρι την απελευθέρωση της περιοχής από την Οθωμανική αυτοκρατορία το 1912. Η κατασκευή των σπιτιών, η διαρρύθμιση των εσωτερικών χώρων και οι συνδέσεις μεταξύ τους, ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα χτίσματα της εποχής εκείνης. Εξάλλου, η ίδια η παλιά πόλη του Μπάνσκο αποτελεί γενικότερα πρότυπο για την ιστορική εξέλιξη μιας βαλκανικής πόλης. Στα τελευταία χρόνια του οθωμανικού ζυγού, η ζωή σε τέτοια μέρη ήταν γεμάτη με σκαμπανεβάσματα και δραματικά γεγονότα. Τα στοιχεία αυτά αντικατοπτρίζονται χαρακτηριστικά και στην αρχιτεκτονική των σπιτιών της παλιάς πόλης.
Η περιοχή του Μπάνσκο ήταν πάντα πλούσια λόγω της απασχόλησης των ντόπιων με την κτηνοτροφία και αργότερα με το εμπόριο. Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, για τον οικισμό του Μπάνσκο ξεκίνησε μια θυελλώδης οικονομική άνθηση. Την ίδια περίοδο παράλληλα στην απασχόληση των ντόπιων (παραδοσιακή γεωργία και κτηνοτροφία) προστέθηκαν και διάφορες συντεχνίες, όπως αυτές της ξυλουργικής και της ξυλογλυπτικής. Τον 18ο αιώνα, το Μπάνσκο αναδείχθηκε σε εμπορικό κέντρο. Οι κάτοικοι του ασχολούνταν με το εμπόριο βαμβακιού, καπνού, κρασιού, παπαρούνας και διαφόρων μπαχαρικών. Η βασική εμπορική διαδρομή τους ήταν από την Ελλάδα, δηλαδή από τη «Λευκή Θάλασσα», όπως ονομαζόταν το Αιγαίο Πέλαγος, προς τη Δυτική Ευρώπη. Από την Ευρώπη οι έμποροι του Μπάνσκο εισήγαγαν αντίστοιχα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία βιομηχανικά αγαθά και όπλα, αποκτώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο σημαντικό για την εποχή τους πλούτο. Το Μπάνσκο εξήγαγε κυρίως δερμάτινα, σιδερένια και ξυλουργικά είδη και αρκετοί κάτοικοι του είχαν ανοίξει εμπορικά γραφεία στο εξωτερικό, που είχε ως αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις τους να μεγαλώνουν. Αναμφισβήτητα, η ευημερία που παρατηρείται εκείνη την εποχή, βελτίωσε τις συνθήκες ζωής στο Μπάνσκο. Την ίδια εποχή όμως ακόμη υπήρχε η αβεβαιότητα έπληττε τους ντόπιους, καθώς οι οθωμανικές αρχές τους απομόνωναν, εκβίαζαν και παρενοχλούσαν.
Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η περίπτωση του Lazar German, πρόεδρου της κοινότητάς του Μπάνσκο, ο οποίος βασανίστηκε μέχρι θανάτου λόγω της κατασκευής του καινούργιου ναού της «Αγίας Τριάδας». Επειδή οι Οθωμανοί επέτρεπαν να χτίζονται εκκλησίες μόνο σε μέρη όπου προηγουμένως υπήρχε ναός, οι ντόπιοι έθαψαν μια εικόνα και έναν σταυρό στο χωράφι που είχε δωρίσει ο πρόεδρός τους Lazar German για την ανέγερση της εκκλησίας. Ο ίδιος ζήτησε από μία από τις ηλικιωμένες γυναίκες του Μπάνσκο, να «δει ένα προφητικό όνειρο» και έτσι να βρουν τα κρυμμένα από τους ίδιους χριστιανικά λείψανα ώστε να έχουν αφορμή να ξεκινήσει η κατασκευή της εκκλησίας. Την περίοδο 1833 – 1835 οι κάτοικοι του Μπάνσκο έχτισαν μια από τις μεγαλύτερες εκκλησίες για τα δεδομένα της περιοχής και της εποχής. Από έξω η εκκλησία φαίνεται πιο μικρή απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα για να μην τραβάει την προσοχή των αρχών. Οι πραγματικές διαστάσεις της τρίκλιτης ψευδοβασιλικής είναι αρκετά μεγάλες. Πιο συγκεκριμένα το ύψος της φτάνει 20 μέτρα από το επίπεδο της γης μέχρι τον θόλο, το μήκος της είναι 44 μέτρα και το πλάτος της είναι 22 μέτρα! Επίσης εκτός από τον ισόγειο χώρο η εκκλησία περιλαμβάνει και μπαλκόνια σε 2 διαφορετικά επίπεδα ύψους, για να φιλοξενεί στον χώρο της ξεχωριστά και τους άντρες και τις γυναίκες. Ο ναός περιλαμβάνει ακόμη τρεις ογκώδεις πόρτες και πολλά παράθυρα, εκ των οποίων κάποια είναι ψηλά και άλλα τοξωτά. Το εικονοστάσιο, οι τοιχογραφίες, οι εικόνες, οι στασίδια κ.λπ. κατασκευάστηκαν από μάστορες από των σχολών ζωγραφικής του Bansko και του Debar. Η κατασκευή της εκκλησίας ολοκληρώθηκε και καθαγιάστηκε το 1837. Η εκκλησία εκπλήσσει τους επισκέπτες ακόμη από την είσοδό της. Δίπλα στον σταυρό της εισόδου υπάρχουν δύο μισοφέγγαρα, σκαλισμένα στον γρανίτη. Αυτός ο εκπληκτικός συνδυασμός ήταν στην πραγματικότητα μια «ασφάλιση» των κατοίκων του Μπάνσκο που έσωσε την εκκλησία από κατεδάφιση. Οι διοργανωτές της κατασκευής της εκκλησίας, οι μάστορες, και πιθανότατα όλος ο πληθυσμός της πόλης γνώριζαν ότι έχτιζαν ένα ναό με πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις από αυτές που τους επιτρεπόταν και οι αρχές αργά ή γρήγορα θα το μαθαίνανε. Το αποτέλεσμα ήταν αναμενόμενο, οι οθωμανικές αρχές εξέδωσαν απόφαση για την κατεδάφισή του ναού και έστειλαν άτομα, συνοδευόμενα από φύλακες για να γκρεμίσουν την εκκλησία. Όταν όμως οι αγάδες (οι Οθωμανοί αξιωματούχοι) αντίκρισαν τα μισοφέγγαρα προσκύνησαν στον ναό και κανείς δεν τόλμησε να σηκώσει το χέρι του ξανά στην εκκλησία της «Αγίας Τριάδας».
Ακόμη ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα που μαρτυρά την ανάπτυξη της περιοχής, εκτός από τα παραδοσιακά κτίρια και τη μεγαλοπρεπή εκκλησία της, ήταν η μόρφωση και η επαγγελματική εξέλιξη των κατοίκων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα αδέρφια της οικογένειας Germanovi, που άνοιξαν τραπεζικό οίκο και χορηγούσαν δάνεια μέχρι και στο νέο Σέρβικο κράτος. Ο πλούτος όμως ήταν δίκοπο μαχαίρι. Από τη μια πρόσφερε καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, από την άλλη όμως προσέλκυσε περισσότερους ληστές, γι’ αυτό οι κάτοικοι του Μπάνσκο άρχισαν να χτίζουν «οχυρωμένα σπίτια». Εκτός από την καταπίεση που δέχονταν οι ντόπιοι από τις αρχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την ίδια εποχή δρούσαν και πολλές συμμορίες ληστών «Kardzhaly», οι οποίοι κάνανε επιθέσεις στους «ραγιάδες» (στον ορθόδοξό πληθυσμό), και η οθωμανική διοίκηση δεν κατάφερνε να τους σταματήσει. Η πολυπληθέστερη συμμορία των «Kardzhaly» ήταν η ορδή του Σαμπάν Γκέγκα, η οποία μάλιστα το 1810 εισέβαλε στην πόλη του Μπάνσκο μια νύχτα και τη λεηλάτησε, τρομοκρατώντας τους κατοίκους και οδηγώντας μια γυναίκα στην αυτοκτονία για να αποφύγει τον βιασμό. Η ίδια γυναίκα ήταν η ερωμένη του τοπικού βοεβόδα Terzi Nikola, ο οποίος οργάνωσε ως αντίδραση την αντεπίθεση προς την ορδή των «Kardzhaly» και η ομάδα του σκότωσε τον Σαμπάν Γκέγκα και αποκεφάλισε τους πολεμιστές από την ορδή του, όσο αυτοί ακόμη γιόρταζαν τη λεηλασία του Μπάνσκο. Έτσι, έχοντας απελευθερώσει τους Χριστιανούς του Μπάνσκο από τις φρικαλεότητες των «Kardzhaly», το όνομά του Terzi Nikola παραμένει στην ιστορική μνήμη και σήμερα στο Μπάνσκο υπάρχει μια οδός, που έχει το όνομά του.
Το προαναφερθέν ιστορικό γεγονός εξηγεί γιατί τα σπίτια που βλέπουμε στην παλιά πόλη του Μπάνσκο είναι φρουριακού τύπου, με πολύ ενδιαφέρουσα εσωτερική διαρρύθμιση. Τα σπίτια αυτά είναι εξ ολοκλήρου από πέτρα, με εξαιρετικά χοντρούς τοίχους και ισχυρές πόρτες, επικαλυμμένες με σίδερο. Ακόμη, σχεδόν όλα τα σπίτια της παλιάς πόλης έχουν κρυψώνες, οπού οι κάτοικοι μπορούσαν να μείνουν σε άμυνα μέχρι να τελειώσει η λεηλασία. Τα σπίτια της παλιάς πόλης έχουν επίσης πολλές εισόδους και εξόδους, οι συνδέσεις μεταξύ των δωματίων είναι περίπλοκα αλληλένδετες – έχουν εύκολη για τους οικιακούς διαρρύθμιση, αλλά περίπλοκη για τους εξωτερικούς «επισκέπτες», καθώς υπάρχουν συνήθως και μυστικοί διάδρομοι. Τα παράθυρα είναι μικρά, οχυρωμένα και υπάρχουν ανοίγματα για πολεμίστρες. Το ισόγειο αποτελείται από αγροτικούς χώρους – στάβλους, αποθήκες, εργαστήρια, κουζίνες όπου οι πολύτεκνες οικογένειες ζύμωναν ψωμιά, αποθήκευαν νερό κ.λπ. Ο δεύτερος όροφος αποτελούσε τη μόνιμη κατοικία μιας οικογένειας. Συνήθως εκεί υπήρχε ένα καθιστικό δωμάτιο για τα μέλη της οικογένειας και ένα άλλο σαλόνι για τους επισκέπτες, ένα δωμάτιο για τις γυναίκες, όπου μπορούσαν να υφαίνουν, πλέκουν, κλώθουν, ράβουν κ.λπ. Οι χώροι των σπιτιών είχαν χοντρούς τοίχους, με εντοιχισμένες ντουλάπες και ερμάρια – για ρούχα και επιτραπέζια σκεύη. Υπήρχε και δωμάτιο για τους φιλοξενούμενους – ξενώνας, επιπλωμένος με τα καλύτερα έπιπλα, το οποίο η οικογένεια δεν χρησιμοποιούσε. Στο εσωτερικό μέρος του σπιτιού, στην πλευρά που βλέπει στην αυλή του, συνήθως υπάρχει μια μεγάλη βεράντα που περιβάλλει τον δεύτερο όροφο. Η αυλή προστατεύεται από πέτρινους φράχτες με ισχυρές πόρτες για προστασία. Μερικά από αυτά τα σπίτια της παλιάς πόλης του Μπάνσκο, τα οποία αξίζει να επισκεφτείτε, είναι:
Το σπίτι του Βελιάν (Velyanovata Kashta)
Αυτό είναι ένα από τα παλαιότερα σπίτια στο Μπάνσκο, χτίστηκε στα μέσα του 18ου αιώνα και εκπροσωπεύει το περίφημο σπίτι-φρούριο. Αρχικά ανήκε στον έμπορο βαμβακιού Ιβάν Χατζηραντόνοβ, ο οποίος όμως χρεοκόπησε γιατί το εμπόριο βαμβακιού άλλαξε δρομολόγιο – δια θαλάσσης, από τα λιμάνια της Ελλάδας μέχρι την Τεργέστη. Για αυτό πούλησε το σπίτι του στην κοινότητα του Μπάνσκο και το σπίτι έμεινε έρημο για πολλά χρόνια. Το 1835, ο Velyan Ognev, ένας από τους διάσημους καλλιτέχνες της ζωγραφικής σχολής του Debar, έφτασε στο Μπάνσκο. Ο Velyan βρέθηκε στην πόλη μετά από πρόσκληση του πρόεδρου της κοινωνίας Lazar German για να ζωγραφίσει τις τοιχογραφίες της εκκλησίας της «Αγίας Τριάδας». Στη συνέχεια γνώρισε την αδερφή του δάσκαλου και μοναχού Νεόφυτου Ριλιώτη (Neofit Rilski) – την Sofia Benina, την παντρεύτηκε και ο δήμος του πρόσφερε αυτό το σπίτι ως αμοιβή για τις καλλιτεχνικές του δουλειές στην εκκλησία. Ο Velyan αποκατέστησε και ζωγράφισε σχεδόν ολόκληρο το σπίτι. Αυτό είναι μάλιστα και το πρώτο σπίτι με τοιχογραφίες στο Μπάνσκο. Αυτές οι τοιχογραφίες διατηρούνται καλύτερα στο λεγόμενο «γυναικείο ή γαλάζιο δωμάτιο». Αυτό ήταν το δωμάτιο της νοικοκυράς όπου συνήθιζε να καλωσορίζει τις φίλες της. Εκεί υπάρχουν δύο ιδιαίτερες τοιχογραφίες, η μία απεικονίζει την Κωνσταντινούπολη και η άλλη τη Βενετία, ενδεικτικές για τα ταξίδια των κατοίκων της παλιάς πόλης του Μπάνσκο εκεινής της εποχής. Σύμφωνα με γραπτές αναφορές, ο Velyan εργάστηκε επίσης στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, καθώς και στην ίδια την πόλη και ήταν ένας από τους πιο ταλαντούχους και περιζήτητους ζωγράφους και ξυλογλύπτες της περιοχής. Σήμερα το σπίτι είναι μουσείο, διαθέσιμο για τους επισκέπτες της παλιάς πόλης. Βρίσκεται στη διεύθυνση οδός “Velyan Ognev” 7, 2770, γειτονιά Staria grad (Η παλιά πόλη), Bansko, Bulgaria.
Το σπίτι των Σιρλέστοβι (Sirleshtovata kashta)
Άλλο ένα σπίτι στην παλιά πόλη του Μπάνσκο, το οποίο χτίστηκε το 18ο αιώνα δηλαδή από την εποχή της Αναγέννησης και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός οχυρωμένου σπιτιού είναι το σπίτι των Σιρλέστοβι. Ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα σπίτια, καθώς περιλαμβάνει και δεύτερη κρυψώνα η οποία βρίσκεται έξω από το ίδιο το σπίτι – σε πύργο. Το σπίτι χτίστηκε από τα δύο αδέρφια Χατζιράδοβι και είναι ένα αρκετά μεγάλο σε διαστάσεις κτίριο, με τρεις ξεχωριστές εισόδους, οι οποίες οδηγούν σε μια κοινή αυλή. Αργότερα, το σπίτι αγοράστηκε από την πλούσια οικογένεια των Σιρλέστοβι, από όπου πήρε και το όνομά του. Η κρυψώνα στο σπίτι έχει μερικά μυστικά περάσματα, το ένα πέρασμα οδηγεί στην αυλή και το άλλο οδηγεί στον όροφο πάνω από τον πύργο του σπιτιού. Σήμερα το κτίριο στεγάζει ταβέρνα. Βρίσκεται στην διεύθυνση οδός ‘Yane Sandanski’ 12, 2770, Bansko, γειτονιά Staria grad (Η παλιά πόλη).
Το Μουσείο του Νεόφυτου Ριλιώτη (Benina kashta)
Το σπίτι των Benini είναι το πατρικό σπίτι του Νεόφυτου Ριλιώτη και σήμερα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του οχυρωματικού σπιτιού της παλιάς πόλης του Μπάνσκο και ταυτόχρονα λειτουργεί ως μουσείο του Νεόφυτο Ριλιώτη, ιδρυτής της βουλγαρικής εκπαίδευσης και από τους πρώτους εκπρόσωπους του διαφωτισμού. Το παλιό σπίτι χτίστηκε τον 18ο αιώνα και διαθέτει όπως τα περισσότερα σπίτια της εποχής περιλαμβάνει πέτρινους χοντρούς τοίχους με πολεμιστές, ισόγειο με ξεχωριστά δωμάτια, οικογενειακό καθιστικό, ξύλινες σκάλες, χαγιάτι (μπανκόνι) και κρυψώνες. Αυτό που προκαλεί ενδιαφέρον εδώ είναι ότι το σπίτι στέγαζε και σχολείο όπου δίδασκε ο ίδιος ο Νεόφυτος Ριλιώτης. Στο σπίτι των Benini συναντάμε έναν ιδιαίτερο τρόπο σύνδεσης των κυρίων χώρων με τους βοηθητικούς χώρους. Συγκεκριμένα, ο όροφος οπού κατοικούσε η οικογένεια συνδεόταν μέσω μιας μεγάλης εξωτερικής βεράντας με τους βοηθητικούς αγροτικούς χώρους για διάφορες εργασίες. Το σπίτι των Benini σήμερα είναι το μουσείο «Benina kashta», όπου υπάρχει έκθεση που αφηγείται λεπτομερώς τη ζωή και τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες του Νεόφυτου Ριλιώτη. Το σπίτι είναι ανοιχτό για τους επισκέπτες και βρίσκεται στην διεύθυνση οδός «Usta Gligora» 2, 2770, Bansko, γειτονιά Staria grad (Η παλιά πόλη).
Άλλα μέρη που αξίζει να επισκεφτείτε στην παλιά πόλη του Μπάνικο είναι το σπίτι Molerova kashta, το σπίτι Todevata/ Buinovata kashta, το πνευματικό-ιστορικό κέντρο του Paisii Hilendarski, που μεταφέρει τον επισκέπτη σε κελί του Αγίου Όρους, και το σπίτι-μουσείο του ποιητή Nikola Vaptsarov. (για τα δύο τελευταία θα μπορούσαν να γραφτούν ξεχωριστά άρθρα!)
Σε πολλές ελληνικές ιστοσελίδες, το Μπάνσκο αναφέρεται ως «χωριό», ωστόσο αυτό δεν ανταποκρίνεται στην ιστορική αλήθεια για τον οικισμό, παρόλο που με τα παλιά της σπίτια η πόλη θυμίζει πράματι παραδοσιακό χωριό. Το 1914, το Μπάνσκο ανακηρύχθηκε επίσημα ως πόλη. Ταυτόχρονα όμως υπήρχε ως οικισμός για πολλούς αιώνες πριν εμφανιστεί το θέρετρο. Συγκεκριμένα, ο οικισμός του αριθμεί τουλάχιστον 5 αιώνες ιστορικής ύπαρξης, καθώς από γραπτές πηγές (οθωμανικά αρχεία) προκύπτει πως η πρώτη αναφορά του Μπάνσκο χρονολογείται από το 1576. Πιστεύεται ότι το Μπάνσκο δημιουργήθηκε πολύ νωρίτερα από την παραπάνω χρονολογία, με τη συνένωση διαφορετικών οικισμών, των οποίων ο κύριος τρόπος διαβίωσης μέχρι τον 18ο αιώνα ήταν η κτηνοτροφία. Το Μπάνσκο έγινε επίσημα κοινότητα με δικούς του εκπροσώπους το 1850 και η κοινωνική οργάνωση των κατοίκων ήταν σε πολύ καλό επίπεδο και πριν από αυτό. Μια ισχυρή πράξη αυτοδιοίκησης αποτέλεσε η ανέγερση της εκκλησίας της «Αγίας Τριάδας», που ανέλαβε το συμβούλιο της κοινότητας το 1833. Η κοινότητα του Μπάνσκο κατάφερε να οργανώσει και να επενδύσει την ανέγερση της εκκλησίας με δωρεές από 270 οικογένειες, καθώς και με ατομικές δωρεές. Για την ανέγερση της εκκλησίας εργάζονταν ταυτόχρονα 350 άτομα. Το 1835 στην παλιά πόλη του Μπάνσκο για πρώτη φορά εφαρμόστηκε και η κοσμική εκπαίδευση, για την οποία έπαιξε ρόλο το εκκλησιαστικό συμβούλιο. Συγκεκριμένα, το εκκλησιαστικό συμβούλιο αγόρασε ένα σπίτι, στο οποίο έμεναν οι δάσκαλοι που ανέλαβαν την εκπαίδευση των παιδιών της παλιάς πόλης, κατά το πρότυπο του πρώτου κοσμικού σχολείου της πόλης Gabrovo. Το 1850, η κοινότητα του Μπάνσκο οργάνωσε την κατασκευή του καμπαναριού της εκκλησίας «Αγ. Τριάδα», το 1857 έχτισε νέο σχολείο και οργάνωσε τη διανομή εφημερίδων και βιβλίων, το 1866 εγκαταστάθηκε το ρολόι της πόλης στον πύργο της εκκλησίας, που επίσης αξίζει να δείτε στην παλιά πόλη. Όλα αυτά τα μικρά γεγονότα, τα οποία συνέβησαν πρώτού ανακηρυχθεί το Μπάνσκο ως πόλη, είναι ενδεικτικές για τη πνευματική του σημασία.
Για πολλούς χειμερινούς επισκέπτες της Βουλγαρίας, οι πρώτες σκέψεις που έρχονται στο μυαλό τους με το άκουσμα της ονομασίας της χώρας, είναι το Μπάνσκο, χειμερινός τουρισμός και διασκέδαση. Μαζί με όλα αυτά αναπόσπαστο και γνήσιο κομμάτι του θέρετρου είναι και η παλιά του πόλη. Οποιοσδήποτε επισκέπτης του Μπάνσκο, θολωμένος από τη λάμψη του σύγχρονου θέρετρου και ζαλισμένος από τις πολλές επιλογές δραστηριοτήτων και από τα πολλά μαγαζιά, μπορεί να μην δώσει στην παλιά πόλη τη σημασία που της αξίζει, ωστόσο εξερευνώντας την ιστορία της, μπορεί να ανακαλύψει στα καλντερίμια της ένα ξεχασμένο κομμάτι από το παρελθόν, που να του θυμίσει κάποια δική του, ξεχασμένη ιστορία.
Bιβλιογραφία
Желева-Мартинс Виана Добрина, Доцент д-р арх. (March 5, 2018), БАНСКО БАВНО И НЕЗАБЕЛИЖИМО ГУБИ КУЛТУРНО-ИСТОРИЧЕСКАТА СИ ИДЕНТИЧНОСТ. Ανακτήθηκε από: https://zheleva-martins.com/2018/03/05/%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%B1%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%BE-%D0%B8-%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%B6%D0%B8%D0%BC%D0%BE-%D0%B3%D1%83%D0%B1%D0%B8-%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%82/
Μπάνσκο: Ο τοπ χειμερινός προορισμός για Έλληνες. Agriniopress.gr (09/11/2023 , 21:26) Ανακτήθηκε από: https://www.agriniopress.gr/mpansko-o-top-cheimerinos-proorismos-gia-ellines/
Старият град на Банско. Lucky Bansko SPA Relax. Ανακτήθηκε από: https://luckybansko.bg/stariyat-grad-na-bansko-p14698/
Банско. BG-tourinfo. Ανακτήθηκε από: https://www.bg-tourinfo.com/bansko.htm
Стария град. Visit Bansko. Ανακτήθηκε από: https://visit-bansko.bg/bg/%D0%BA%D0%B0%D0%BA%D0%B2%D0%BE-%D0%B4%D0%B0-%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D1%8F/%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4
Павлова, Венета. Банско – магията на миналото. БНР Хоризонт – bnr.bg. (21.12.2015). Ανακτήθηκε από: https://bnr.bg/horizont/post/100640055/bansko-magiata-na-minaloto
Музей “Велянова Къща”. Опознайте Родината с Български Туристически Съюз. Ανακτήθηκε από: https://www.btsbg.org/100nto/muzey-velyanova-kshcha
ВЕЛЯНОВАТА КЪЩА В БАНСКО. culinarytourism.bg. Ανακτήθηκε από: https://www.culinarytourism.bg/bansko/bansko-duhovnost-i-kultura/muzeen-kompleks-bansko
180 години родолюбие – църквата “Света Троица” в Банско. Историята на един от най-големите православни храмове на Балканите (2015). Сценарий: Красимир Кушев. Режисьор: Маргарита Полежанова. Оператор: Феодор Сургов. Продуцент: БНТ2. Ανακτήθηκε από: https://bnt.bg/bg/a/180-godini-rodolyubie
Πηγή εικόνων
https://web.facebook.com/TheBalkans
https://bnt.bg/bg/a/180-godini-rodolyubie
*Ο Συμεών Μιχάλκοβ είναι Βαλκανιολόγος, Δρ. του Πανεπιστημίου της Σόφιας.