Του Αριστείδη Ρούνη*
Εισαγωγή
Ο Πατροκοσμάς, ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ή Άγιος της Βορείου Ηπείρου γεννήθηκε στη Ναυπακτία. Εκάρη μοναχός στην Ι.Μ. Φιλοθέου του Αγίου Όρους. Κήρυξε στην «Πόλη», τη Θράκη, τη Μακεδονία, τη Στερεά Ελλάδα, τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου, την Ήπειρο. Ίδρυσε σχολειά και Ιερατικές Σχολές. Φλόγιζε τις καρδιές των υπόδουλων Ελλήνων, κηρύσσοντας το Λόγο του Θεού, μιλώντας για την Πατρίδα, την ελληνική Ιστορία, τη Λευτεριά. Για τη δράση του συνελήφθη και απαγχονίστηκε στη Μουζακιά, στο χωριό Κολικόντασι στη Βόρειο Ήπειρο, όπου βρίσκεται θαμμένος ως σήμερα.
Υπηρέτησε την Ορθοδοξία και το Έθνος και με το βίο, αλλά και με το θάνατο του. «Και εμείς, αδέλφια, είμαστε γνήσιοι απόγονοι των ένδοξων αυτών προγόνων» δίδασκε ο Άγιος Κοσμάς, μιλώντας για το Μεγαλέξανδρο, την «Πόλη», τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο στις περιοδείες του, στα κηρύγματα του. «Θα ελευθερωθούμε μια μέρα. Αν θέλετε να λέγεστε απόγονοι των ένδοξων Ελλήνων και να είστε πραγματικοί Χριστιανοί με γνώση του Ευαγγελίου, πρέπει να κάμετε σχολειά».[1]
Ένας Απόστολος Ιησού Χριστού
Ο Πατροκοσμάς είχε την αίσθηση πως ήταν ένας Απόστολος Ιησού Χριστού. Ο θερμός και δυναμικός του λόγος που δημιουργούσε κατάνυξη και μετάνοια στις ψυχές, η παρουσία του που εμπνεόταν από το λόγο του Ευαγγελίου, τα θαύματα που επιτελούσε, δείχνουν τον Άγιο όντως «διάδοχον των Αποστόλων». Ο ίδιος πολλές φορές στις ομιλίες του θεωρούσε τον εαυτό του Απόστολο Χριστού τόσο ανάξιο, που δεν τολμά ούτε τα πόδια να τους φιλήσει, θυμίζοντας τη φράση του Αποστόλου Παύλου, «εγώ γαρ ειμί ελάχιστος των Αποστόλων, ος ουκ ειμί ικανός καλείσθαι Απόστολος». (Α΄ Κορινθίους ιε, 9).[2]
Ο Πατροκοσμάς πριν ντυθεί το ράσο, ονομαζόταν Κώστας Δημητρίου ή Ανυφαντής. Συνηθιζόταν σε πολλά μέρη και ιδίως στα χωριά, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ο υιός να λαμβάνει ως επώνυμο το όνομα ή το επάγγελμα του πατέρα του. Το επώνυμο Δημητρίου ήταν συνηθισμένο στο Γραμμένο της Ηπείρου, τον τόπο καταγωγής του πατέρα του. Όσον αφορά στις γνώσεις του, εκτός των θεολογικών μαθημάτων έλαβε και κάποιες ιατρικές γνώσεις πρακτικής ιατρικής, επιδέσεις τραυμάτων, παρασκευή αλοιφών, δίαιτες από μαθητές του Ιατρού Γόρδιου. Επιπλέον, στη σχολή των Βραγγιανών συμπλήρωσε τις γνώσεις του στα Γραμματικά και Θεολογικά μαθήματα, στην Αριθμητική και Γεωμετρία.
Ο Σάθας και ο Ζησίου αναφέρουν ότι ο Κώνστας «φλεγόμενος υπό έρωτος μαθήσεως μετέβη μετ’ άλλων Αιτωλών εις το Αγιώνυμον Όρος», για να συνεχίσει στην Αθωνιάδα ανώτερες σπουδές, «προς κτήσιν παιδείας υψηλής». Κατά την μαρτυρία του Άγιου Νικόδημου του Αγιορείτη, «μετέβη εις εκείνο το σχολείον του Βατοπεδίου με άλλοις δικούς του συμμαθητάς, ουκ ολίγους». Με τον ερχομό του Βούλγαρη στην Αθωνιάδα, ο Κώνστας πιθανόν ξεκίνησε από το τμήμα των προχωρημένων. Το πιο πιθανό είναι να είχε διδάσκαλο στα Γραμματικά το 1749 το Νεόφυτο Καυσοκαλυβίτη και τον Παναγιώτη Παλαμά αργότερα, όταν παρακολουθούσε τον κατώτερο κύκλο των μαθημάτων, ενώ τον Ευγένιο Βούλγαρη στα Φιλοσοφικά και Θεωρητικά, όταν παρακολούθησε τον ανώτερο κύκλο.
Με τη διάλυση της Αθωνιάδας «ο καλός Κώνστας αναχωρήσας εκείθεν, επήγεν εις την Ι.Μ. Φιλοθέου. Εκεί πρώτον εκουρεύθη μοναχός. Χειροτονείται και Ιερομόναχος», και λαμβάνει το όνομα Κοσμάς. Οι γνώσεις του Κοσμά θα ολοκληρωθούν αργότερα με τα μαθήματα ρητορικής που θα λάβει από τον αδελφό του Χρύσανθο στην πόλη. Ο Κοσμάς φτάνει στην Πόλη το 1760, επομένως στο Άγιον Όρος έμεινε τη δεκαετία 1750 – 1760.[3]
Το κήρυγμα του συγκλονίζει, ανασταίνει ψυχές και τονώνει την ελπίδα των υπόδουλων Ελλήνων για την απελευθέρωση του Γένους. Χρησιμοποιεί γλώσσα απλή, τη ζωντανή γλώσσα του λαού, όπως είχε διαμορφωθεί μέσα από το δημοτικό τραγούδι, για να μπορέσει να βρει απήχηση ο λόγος του και να μεταδώσει το μήνυμα στους ακροατές του ότι το Γένος θα απελευθερωθεί μόνο με τα φώτα της Παιδείας. Ο Άγιος Κοσμάς δίνει προτεραιότητα στο θέμα αυτό. Κανένας ποτέ δε μπόρεσε, ακόμη κι αν κατείχε κάποια εξουσία, να ιδρύσει τόσα σχολεία, όσα αυτός, με τόσο μάλιστα ανύπαρκτα μέσα.[4]
Πηγές
[1] Κωνσταντίνος Π. Γκιουλέκας, «Η Εκκλησία στους Αγώνες του Έθνους: Από την Άλωση ως τις ημέρες μας, Άγιοι, Εθνομάρτυρες, Ήρωες», (2020), Εκδόσεις ΝΑΜΑ, Αθήνα, σ.20-21
[2] Μαρία Αλεξάνδρου – Μαμασούλα, «Ο Εθναπόστολος Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός», (2016), Έκδοση του κέντρου Ενότητας και μελέτης – Προβολής των αξιών μας «Ενωμένη Ρωμηοσύνη», σ. 20 – 21
[3] Αλεξάνδρου – Μαμασούλα, ό.π., σ. 15 – 19
[4] Κωνσταντίνος Κηρύκος, «Η συμβολή της Αθωνιάδας στην παιδεία και την αφύπνιση του γένους, (1749-1821», Διπλωματική Εργασία, (2015), σ. 85
Πηγή εικόνας
*Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/general/