Του Αριστείδη Ρούνη*
Εισαγωγή
Είναι γεγονός πως το ιστορικό κεφάλαιο του «Μακεδονικού Αγώνα» είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό κεφάλαιο στην μακραίωνη ιστορία του ελληνικού έθνους.
Ωστόσο, προσπαθώντας να πραγματοποιήσω μια επιστροφή στα μαθητικά μου έτη δεν κατορθώνω να θυμηθώ να έχω διδαχθεί το συγκεκριμένο κεφάλαιο πάνω από μισή διδακτική ώρα. Πολλοί είναι οι ήρωες που έχουν θυσιαστεί για την πατρίδα, την ελευθερία, την πίστη τους. Το ιστορικό κεφάλαιο του Μακεδονικού Αγώνα είναι γνωστό. Γνωστό το αίμα που «έχυσε» ο ήρωας Παύλος Μελάς και ο ήρωας Μητροπολίτης της Ιεράς Μητροπόλεως (Ι.Μ) Καστορίας Μακαριστός Πατέρας ημών Γερμανός Καραβαγγέλης.
Παύλος Μελάς – Μίκης Ζέζας
Έτσι, την σημερινή ημέρα κρίνεται σκόπιμο να αναφερθούμε στο τραγικό τέλος μιας ηγετικής φυσιογνωμίας του Αγώνα. Ο ήρωας για τον οποίο γίνεται λόγος μαζί με τους λοιπούς Μακεδονομάχους έδωσαν την ψυχή τους για την ελευθερία της Μακεδονίας.
H ημέρα που ξημερώνει σήμερα είναι ιδιαίτερα ξεχωριστή. Αυτό διότι σαν σήμερα πριν 119 έτη θυσιάστηκε για την ελευθερία της πατρίδας Ελλάδας μια ηγετική φυσιογνωμία. Ένας ήρωας, που είχε σημαντικό ρόλο στην σύγχρονη ιστορία του ελληνικού έθνους. Ο Παύλος Μελάς χάνει την ζωή του, έπειτα από θανάσιμο τραυματισμό του από εχθρικά πυρά. Ο ήρωας που αποτέλεσε το σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα, θα είναι το σύμβολο του αγώνα καθενός για τα ιδανικά του έθνους.
Ο βίος του ήρωα
Ας αναφερθούμε αρχικά όμως στον βίο του ήρωα. Γεννήθηκε στη Μασσαλία της Γαλλίας. Ήταν υιός του Μιχαήλ Μελά. Επέλεξε τη στρατιωτική καριέρα, γι’ αυτό το 1886 εισήλθε στη Σχολή Ευελπίδων και εξήλθε το 1891, φέροντας τον βαθμό του Ανθυπολοχαγού Πυροβολικού. Τον Οκτώβριο του 1892, νυμφεύτηκε τη Ναταλία Δραγούμη με την οποία απέκτησε δύο παιδιά: τον Μιχάλη και τη Ζωή. Παρόλο που δεν πρόλαβε να διεξάγει πολλές στρατιωτικές επιχειρήσεις, χάρη στη στάση που κράτησε και το πάθος για την απελευθέρωση της Μακεδονίας, αποτέλεσε υπόδειγμα ηγέτη στην υπηρεσία του έθνους.
Κατά το πέρασμα του στην σκλαβωμένη Μακεδονία, οραματίστηκε ένα νέο κράτος, όπου οι Έλληνες θα ήταν όχι μόνο «ελεύθεροι», αλλά και άξιοι συνεχιστές του ένδοξου παρελθόντος της ένδοξης ελληνικής ιστορίας. Έτσι, κινητοποιεί τους άνδρες του για την εκπλήρωση του «κοινού ονείρου», να αντικρίσουν την Μακεδονία ελεύθερη. Ο Μελάς είχε μεγάλη αυτοπεποίθηση και ανδρεία. Είχε αποφασιστικότητα και στόχο σημαντικό, δηλαδή να μεταβεί στην περιοχή της Μακεδονίας με σκοπό να την ελευθερώσει για πάντα. Ο πολυπρισματικός ρόλος του ήρωα αντλεί τη δύναμή του από την εξαίρετη προσωπικότητά του, υπόδειγμα γενναιότητας, αυταπάρνησης, αλλά και οικογενειάρχη.
Ο θάνατος του
Δεν κατάφερε όμως να επιστρέψει στην οικογένεια του, καθώς στις 13 Οκτωβρίου του 1904, όταν εισήλθε στο χωριό Στάτιστα της περιοχής της Καστοριάς για να ξεκουραστεί, τραυματίστηκε θανάσιμα. Εκτιμάται ότι αυτό έγινε κατά τη διάρκεια εχθροπραξίας με άντρες τουρκικού αποσπάσματος που κατέφθασε στην περιοχή. Το άψυχο σώμα του κατάφερε να ενταφιάσει ο τότε μητροπολίτης Καστορίας Γερμανός Καραβαγγέλης, γνωστός ως ο «Αρχάγγελος των Κορεστίων», μια ακόμα ηγετική φυσιογνωμία του Μακεδονικού Αγώνα. Ως γνωστόν η εκκλησία και ο κλήρος συνέβαλαν τα μέγιστα στον αγώνα. Εις μνήμη του Παύλου Μελά, το χωριό Στάτιστα μετονομάστηκε σε «Μελάς».
Καταλήγοντας, αξίζει να επισημανθεί ότι, όταν ένας ήρωας θυσιάζεται, αυτό γίνεται για το καλό της πατρίδας. Αυτός είναι και ο λόγος που η μορφή του θα παραμείνει παντοτινά χαραγμένη στην ψυχή καθεμιάς Ελληνίδας και καθενός συμπατριώτη μας που γνωρίζει βασικά κεφάλαια της Ιστορίας της Ελλάδας. Ας ο ήρωας αποτελέσει έμπνευση για τις νεότερες γενεές.
Τέλλος Άγρας ή καπετάν Άγρας
Πριν 106 έτη ακριβώς, δολοφονήθηκε από τους Βούλγαρους Κομιτατζήδες στην περιοχή του Βάλτου των Γιαννιτσών. Πριν όμως φτάσουμε στο βράδυ της 07ης Ιουνίου 1907, αξίζει να τονιστεί ότι ο Σαράντος Αγαπηνός, όπως ήταν το πραγματικό όνομα του, ήταν Μεσσήνιος. Όπως και ο Μελάς, ο καπετάν Άγρας «ανηφόρησε» για την μη ελεύθερη περιοχή της Μακεδονίας για να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην πατρίδα. Είναι πασιφανές πως διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην σύγχρονη ιστορία του ελληνικού έθνους, στις αρχές του 20ου αιώνα. Κατέβαλε κάθε προσπάθεια θέτωντας συνεχώς τον εαυτό του σε πολύ μεγάλο κίνδυνο.
Επιπλέον, προσπάθησε να ηγηθεί της αναπτέρωσης του ηθικού των Ελλήνων στην περιοχή δράσης του, που υπέφεραν από τη δραστηριότητα των κομιτατζήδων. Η εξαίρετη προσωπικότητά του καθοδηγεί τη δράση του. Τον διακατέχει ένα πνεύμα αυτοθυσίας για την προστασία του ελληνικού πληθυσμού του βάλτου της πόλης των Γιαννιτσών. Από τα διαθέσιμα στοιχεία, γίνεται κατανοητό ότι επρόκειτο για υπόδειγμα γενναιότητας. Δείχνει δηλαδή ότι, όταν θέλουμε να εκπληρώσουμε ένα στόχο, δεν έχουμε παρά να προσπαθήσουμε με επιμονή και υπομονή. Καταλήγοντας αναφέρεται ότι η λίμνη ή βάλτος των Γιαννιτσών και η κοινότητα όπου εφονεύθη φέρουν το όνομα του εις ένδειξη τιμής.
Άραγε, η θυσία αυτή του ήρωα δύναται να αποτελέσει τον οδηγό για την πορεία του ελληνικού έθνους; Αυτό είναι ένα δύσκολο ερώτημα να απαντηθεί στις γραμμές αυτές. Ωστόσο, στο συγκεκριμένο ζήτημα, φαίνεται ότι η Ιστορία διδάσκει. Αφήνει κληροδότημα την εφαρμογή του αγνού πατριωτισμού, μακριά από ακραίο σοβινισμό. Ωστόσο, δεν έχει τη δύναμη να επηρεάσει την πολιτική. Με άλλα λόγια, σε μια γεωπολιτική σκακιέρα, όπως αυτή της νοτιοανατολικής Ευρώπης ή Βαλκανίων, οι αποφάσεις λαμβάνονται με «μοχλό κίνησης» την εφαρμογή διπλωματίας, που αποτελεί τμήμα της εξωτερικής πολιτικής και ως επακόλουθο της πολιτικής γενικότερα. Ο χρόνος όμως των αποφάσεων είναι ενεστωτικός. Αυτό σημαίνει ότι η λήψη μιας απόφασης στο παρόν σχετίζεται με τη σημερινή διαμορφωθείσα κατάσταση, που θα διαφέρει από μια παρελθοντική κατάσταση, έστω και λίγο.
Καπετάν Βαγγέλης
Ας δούμε όμως, περισσότερα στοιχεία για έναν ακόμα οπλαρχηγό που κατέβαλε κάθε προσπάθεια, ώστε η Μακεδονία να ελευθερωθεί από τη δράση των Βούλγαρων Κομιτατζήδων και τα Τουρκικά αποσπάσματα.
Ιστορική Αναδρομή
O Θάνατος του Ευάγγελου Νάτση / 12 Μαΐου 1904
Ο Ευάγγελος Νάτσης (Γεωργίου) ή Στρεμπενιώτης καταγόταν από τα Ασπρόγεια (Στρέμπενο) Φλώρινας και έδρασε ως Οπλαρχηγός Α’ τάξης. Συμμετείχε ως εθελοντής στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 και έλαβε μέρος στη μάχη του Βελεστίνου. Είχε μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη όπου εργαζόταν ως γαλατάς και κτίστης. Αρχικά ήταν μέλος του βουλγαρικού κομιτάτου, γρήγορα όμως διαφώνησε με τις πρακτικές που αυτό ακολουθούσε εναντίον του ελληνικού στοιχείου της περιοχής.
Η συνάντηση του με τον Μητροπολίτη Καραβαγγέλη
Η συνάντηση του με τον Μητροπολίτη Γερμανό Καραβαγγέλη υπήρξε καταλυτική. Το 1901 αναλαμβάνει την αρχηγία ένοπλου σώματος δώδεκα ανδρών για να εκδικηθεί για τον φόνο του θείου του. Τον Ιούνιο του 1903 τέθηκε επικεφαλής μικτής ομάδας Κρητών και Μακεδόνων. Ο Καπετάν Βαγγέλης, όπως αναφέρει στα Απομνημονεύματά του ο μακαριστός Μητροπολίτης Καστοριάς, δολοφονήθηκε από Βούλγαρους σε ενέδρα μεταξύ του χωριών Ασπρόγεια και Αετός στις 12 Μαΐου 1904.
Το γράμμα του Μελά
Ο ήρωας Παύλος Μελάς στο γράμμα του από το Στρέμπενο της 16ης Σεπτεμβρίου γράφει: «Ήλθε να με επισκεφθή και η χήρα τού Βαγγέλη, ωραιοτάτη νέα, με το κοριτσάκι της μόλις δυο ετών. Είναι απαρηγόρητη, διότι χθες το βράδυ έμαθεν ότι οι κομιτατζήδες εφόνευσαν τον αδελφό της, διδάσκαλον εις την Μηλόβισταν τού Μοναστηρίου. Ήλθεν και η καημένη η αδελφή τού καπετάν Βαγγέλη. Με συνεκίνησε πολύ η συγκίνησίς της, όταν μας είδε. Είδα και τον τάφον τού μακαρίτου Βαγγέλη. Είναι χωρίς σταυρόν. Θα παραγγείλω μαρμάρινον εις το Μοναστήρι».
Αιωνία η μνήμη των ηρώων μας, οι οποίοι θυσιάστηκαν για την ελευθερία της Μακεδονίας.
Βιβλιογραφία
Μιχαηλίδης, Ι. Δ. και Παπανικολάου, Κ. Σ. (επιμ.), «Αφανείς γηγενείς Μακεδονομάχοι (1903-1913)», Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 2008
https://e-ptolemeos.gr/mnimosyno-tou-oplarchigou-makedonomachou-kapetan-vangeli-kai-ton-sympolemiston-tou-tin-kyriaki-15-ma%ce%90ou-sta-asprogeia/?fbclid=IwAR0UoqhrWUOFvhlVsRmV8br0hEProfBH06Uzi6UQ1cuHfJD-AH4BuK4gqBU, Εβδομαδιαία Εφημερίδα «Φωνή της Φλωρίνης», αριθμ. Φύλλου 2967, https://neaflorina.gr/2022/05/to-etisio-mnimosyno-gia-ton-oplarchigo-makedonomacho-kapetan-vaggeli-kai-toys-sympolemistes-toy-sta-asprogeia-2/
Μιχαηλίδης, Ι. Δ. και Παπανικολάου, Κ. Σ. (επιμ.), όπ. παραπάνω
https://kastoriatwra.gr/2022/05/14/%CE%BF-%CE%BA%CE%B1%CF%80%CE%B5%CF%84%CE%AC%CE%BD-%CE%B2%CE%B1%CE%B3%CE%B3%CE%AD%CE%BB%CE%B7%CF%82-%CE%BD%CE%AC%CF%84%CF%83%CE%B7%CF%82-%CE%AE-%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B5%CE%BC%CF%80%CE%B5%CE%BD%CE%B9/ και Γ. Χ. Μόδης, «Μακεδονικός Αγών και Μακεδόνες Αρχηγοί», εκδόσεις Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.
https://www.sansimera.gr/biographies/807
Πηγή Φωτογραφίας
Πρώτη δημοσίευση εδώ
Δείτε το σχετικό βίντεο από το χωριό Μελάς
https://www.youtube.com/watch?v=WX1E3QwvfJU&t=13s
*Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/general/