Ο Βάγιας Κατσός γεννήθηκε το 1974 στη Χαλκίδα. Έχει εργαστεί σε όλα τα είδη ΜΜΕ ως δημοσιογράφος, φωτογράφος και γραφίστας. Το 2004 δημιούργησε το «Square», που του χάρισε ένα βραβείο (Καλύτερη Σχεδίαση Περιοδικού, ΕΒΓΕ 2005) και παραμένει ως σήμερα το μακροβιότερο περιοδικό της Εύβοιας. Το 2014 αντικατέστησε το έντυπο «Square» με το ψηφιακό αδελφάκι του, το «square.gr», που του έδωσε άλλο ένα βραβείο (Καλύτερη Σχεδίαση Πρώτης Σελίδας σε Site, Regional Media Awards 2016). Σήμερα, αρθρογραφεί και ερευνά πλέον συστηματικά την ιστορία του γεννήτορα τόπου του, στο «Square History». Το «oι άγνωστοι πρωτοπόροι της Μεσογείου» είναι το πρώτο του βιβλίο. Με αφορμή το τελευταίο, μίλησε στο https://greekhumans.com/ για διάφορα ζητήματα που σχετίζονται με την ενασχόληση του με την Ιστορία της Χαλκίδας.
– κ. Κατσέ, καλωσήρθατε στον διαδικτυακό χώρο του https://greekhumans.com/. Χαρά μας να συνομιλήσουμε για το τόσο όμορφο έργο σας. Προτού επικεντρωθούμε στην Ιστορία της Χαλκίδας, θα θέλαμε να σας κάνουμε μια εισαγωγική ερώτηση: Πως βλέπετε την πόλη σήμερα; Για τους αναγνώστες μας που δεν κατάγονται από την Χαλκίδα, πως θα την περιγράφατε; Τι έχετε να πείτε για τους ανθρώπους της;
– Αρχικά, σας ευχαριστώ και εγώ για την ευγενική πρόσκληση. Η Χαλκίδα σήμερα είναι μια επαρχιακή ελληνική πόλη –με ό,τι αυτό συνεπάγεται-, χτισμένη αμφιθεατρικά στο ρεύμα του Ευρίπου, κάτι που της χαρίζει απέραντη ομορφιά. Είναι γνωστή για τα «τρελά νερά» της, το παλιρροϊκό φαινόμενο του Ευρίπου δηλαδή, και, από την αρχαιότητα, για τους θαλασσομεζέδες της. Οι κάτοικοι της είναι ευγενικοί, εργατικοί και φιλότιμοι. Αγνοούν όμως, σε μεγάλο βαθμό, την πλούσια –και μοναδική στη χώρα!- ιστορική και μυθολογική κληρονομιά που έφτασε στα χέρια τους από τα βάθη των αιώνων. Αυτό, τους στερεί αυτοπεποίθηση. Αγνοούν δηλαδή τη βαθύτερη και ουσιαστική ταυτότητα τους, ό,τι διαχωρίζει την πόλη τους απ’ όποια άλλη ανά την ελληνική επικράτεια. Τους διαφεύγει η γνώση του «Χρυσού Αιώνα» τους, όπως τον αποκαλώ στο βιβλίο, όπως αυτός αναδεικνύεται μέσα από το έπος των αποικισμών τους και τη διάδοση του ελληνισμού ανά τη Μεσόγειο. Η σύγχρονη Χαλκίδα λοιπόν, είναι μια πόλη που πρέπει να ανακαλύψει το ένδοξο παρελθόν της, να επανασυνδεθεί μαζί του και να βρει τρόπους να το κάνει γνωστό στον υπόλοιπο κόσμο, διορθώνοντας σφάλματα του παρελθόντος, όπως την εξαφάνιση της αρχαίας πόλης και την κατεδάφιση των μεσαιωνικών τειχών της. Μόνο έτσι θα μπορέσει να βρει το βηματισμό της στο μέλλον. Δεν είναι καθόλου τυχαίο λοιπόν που έδωσα τον τίτλο «Οι άγνωστοι πρωτοπόροι της Μεσογείου» στο βιβλίο μου: γιατί οι Χαλκιδέοι υπήρξαν όντως κάποτε πρωτοπόροι, παραμένουν όμως σήμερα άγνωστοι και όποιος διαβάσει τις 334 σελίδες του, αντιλαμβάνεται πλήρως αυτήν την αλήθεια.
– Το «Οι άγνωστοι πρωτοπόροι της Μεσογείου» είναι το πρώτο σας βιβλίο. Τι σας ώθησε στη συγγραφή του;
– Ερευνώ την ιστορία της πόλης μου τα τελευταία 20 χρόνια, με την ένταση να αυξάνεται προ δεκαετίας, απ’ όταν δημιούργησα το διαδικτυακό Square History ( www.square.gr ). Είχα από παλιότερα λοιπόν διαβάσματα που μου φανέρωναν ότι η Χαλκίδα είναι κάτι κατά πολύ σπουδαιότερο από αυτό που δείχνει σήμερα. Κάποια στιγμή λοιπόν, θέλησα να κάνω ένα άρθρο στο site μου για τους αποικισμούς της. Συγκεντρώνοντας όμως τις πρώτες πληροφορίες, αντιλήφθηκα πως το θέμα είναι δύσκολο να «στριμωχθεί» σε ένα διαδικτυακό άρθρο, πως άξιζε κάτι καλύτερο και μεγαλύτερο –ένα βιβλίο. Βεβαιώθηκα γι’ αυτό όταν διάβασα σε ένα paper πως «η Χαλκίδα ίδρυσε τις περισσότερες αποικίες από οποιαδήποτε άλλη ελληνική πόλη» (Bradeen Donald William. A History of Chalkis to 338 BC., σελ. 30. University of Cincinnati, 1947). Όμως, τον ισχυρισμό δεν ακολουθούσε λεπτομερής τεκμηρίωση, ούτε υπήρχε συγκεκριμένη απαρίθμηση-καταλογογράφηση των αποικιών αυτών, όχι μόνο στη συγκεκριμένη εργασία, αλλά πουθενά στη βιβλιογραφία! Δηλαδή, ως τότε, δεν υπήρχε μία δημοσίευση που να συγκεντρώνει το σύνολο του χαλκιδικού αποικισμού και να περιγράφει την πορεία των αποικιών αυτών από την ίδρυση ως και την παρακμή τους, ούτε κάποιος είχε ασχοληθεί ποτέ με την μία προς μία καταμέτρησή αυτών των πόλεων, ώστε να επιβεβαιωθεί πως πράγματι «η Χαλκίδα ίδρυσε τις περισσότερες αποικίες»! Οπότε, αφιερώθηκα σε αυτόν το σκοπό.
– Πόσο χρόνο χρειαστήκατε για να ολοκληρώσετε τη συγγραφή και την όλη έρευνα για το έργο σας;
– Η έρευνα-συγγραφή του βιβλίου διήρκησε τρία χρόνια, με 10-12 ώρες εργασίας καθημερινά, συμπεριλαμβανομένων Κυριακών και εορτών. «Κάνε εργασία που αγαπάς, για να μη νιώθεις πως δουλεύεις», είναι ένα από τα αγαπημένα μου προσωπικά moto. Όταν το βιβλίο εκδόθηκε και επ’ ευκαιρία της ακολουθούμενης αγγλικής του μετάφρασης, ξανάπιασα το κείμενο από την αρχή, οπότε η 2η ελληνική έκδοση, μετά από δύο χρόνια, έγινε με προσθήκες, είναι αυτό που λέω «πληρέστερη βιβλιογραφικά». Σύνολο εργασίας λοιπόν, πέντε έτη. Τι είναι ο χρόνος όμως, μπροστά στην αιωνιότητα (γέλια).
– Σε ποιους αναγνώστες απευθύνεται το βιβλίο σας;
– Αυτό ήταν ένα από τα «στοιχήματα» της έκδοσης: έπρεπε να είναι αρκούντως τεκμηριωμένη για το «ακαδημαϊκό» κοινό, χωρίς όμως η γραφή του να τρομάζει τον «μέσο αναγνώστη» που αγαπάει την ιστορία. Νομίζω πως πέτυχα αυτή την ισορροπία αποφεύγοντας την ακατάσχετη ονοματολογία ιστορικών συγγραφέων-ερευνητών στο κείμενο, αφήνοντας έτσι την αφήγηση να «ρέει». Η τεκμηρίωση παρατίθεται αυστηρά και μόνο στις περ. 2.500 σημειώσεις, που ακολουθούν το κείμενο και παραπέμπουν στην 14σέλιδη πυκνογραμμένη βιβλιογραφία του, στο τέλος. Οπότε, η απάντηση στην ερώτησή σας είναι «σε όλους»! Ακόμη και στους μη Χαλκιδέους, φυσικά, γι’ αυτό και αγοράζεται απ’ όλη την Ελλάδα, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου εξιστορεί κομμάτια της ελληνικής ιστορίας από διάφορες περιοχές της Μεσογείου, που παρουσιάζουν τρομερό ενδιαφέρον!
– Ποια η σχέση σας με την Ιστορία; Ποια περίοδο της παγκόσμιας Ιστορίας σας αρέσει να ερευνάτε και γιατί; Ποιο κεφάλαιο της ελληνικής Ιστορίας ξεχωρίζετε ή θεωρείτε πιο σημαντικό;
– Ασχολούμαι με κομμάτια της Ιστορίας όπου επηρέασαν ή έπαιξε ρόλο η πόλη μου, η Χαλκίδα. Κοινώς, ειδικεύομαι στη λεγόμενη Τοπική Ιστορία, για την οποία θεωρώ ακράδαντα πως πρέπει να της δοθεί μεγαλύτερος ρόλος στη μαθητική διδασκαλία, καθώς έχω διαπιστώσει πως αγαπάς περισσότερο την Ιστορία ως μάθημα αν γνωρίσεις πρώτα τί συνέβη στη γειτονιά σου –κυριολεκτικά- κατά το παρελθόν. Κατόπιν, μέσω των αποριών που γεννιούνται, επεκτείνεσαι στην περιφερειακή και παγκόσμια Ιστορία με μεγαλύτερη ευκολία. Και όποιος γνωρίζει Ιστορία, μπορεί να εκτιμήσει καλύτερα το παρόν, ακόμη και να «προβλέψει» το μέλλον, πρόκειται δηλαδή για ένα ιδιαίτερα σημαντικό μάθημα –εφόδιο ζωής! Κατά τ’ άλλα, δεν μπορώ να πω πως ξεχωρίζω περισσότερο κάποια περίοδο της Ιστορίας, ίσως μου αρέσει λίγο παραπάνω η αρχαία, καθώς είναι αυτή όπου λάμψαμε περισσότερο ως Έθνος. Στο νέο μου βιβλίο πάντως, που έχω ξεκινήσει από τις αρχές της χρονιάς που διανύουμε, ερευνώ ένα ιδιαίτερα «οδυνηρό» κεφάλαιο για την πόλη μου, από την αρχαιότητα ως σήμερα. Προς το παρόν, δεν θα ήθελα να πω περισσότερα σχετικά.
– Μπορούμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια πόσα χρόνια Ιστορίας έχει η Χαλκίδα;
– 5.000 χρόνων, τουλάχιστον. Η Χαλκίδα είναι μία από τις αρχαιότερες πόλεις της Ελλάδας με συνεχή κατοίκηση. Σύμφωνα με τον μύθο, την πόλη ίδρυσε μια γυναίκα, η Κόμβη, η οποία ήταν η πρώτη που έδωσε χάλκινα όπλα στους πολεμιστές της, εξού και Χαλκίδα η ονομασία της. Αν δεχτούμε πως αυτή η παράδοση έχει ψήγματα αλήθειας, τότε η ίδρυση της πόλης ανάγεται στην 3η χιλ. π.Χ., τότε δηλαδή όπου αρχίζει η εποχή του χαλκού στον ελλαδικό χώρο. Κατά την αρχαιολογία, εκείνη την περίοδο ακμάζει στην περιοχή της Χαλκίδας η θέση της Μάνικας, όπου θεωρείται σήμερα ως η «προϊστορική Χαλκίδα». Αναφέρομαι σε αυτά λεπτομερώς, στις πρώτες σελίδες του βιβλίου μου.
– Ποια στοιχεία ξεχωρίζουν τη Χαλκίδα ιστορικά ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις-κράτη και αναδεικνύονται μέσα από το βιβλίο σας;
– Στο βιβλίο μου: Α) Αναδεικνύεται για πρώτη φορά ο πρωτοπόρος και πρωταγωνιστικός ρόλος της Χαλκίδας κατά τον Α΄ και –κυρίως τον- Β΄ Ελληνικό Αποικισμό, που είχε ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, τη γέννηση της Μεγάλης Ελλάδας και τη διάδοση του αλφαβήτου στον Ελληνισμό και τη Δύση. Β) Συγκεντρώνεται και καταμετράται το εντυπωσιακό σύνολο των αποικιών που έχτισαν οι Χαλκιδέοι ανά τη Μεσόγειο, αποδεικνύοντας πως ίδρυσαν τις περισσότερες αποικίες απ’ οποιαδήποτε άλλη ελληνική μητρόπολη της αρχαιότητας, μέσω αριθμητικής σύγκρισης με τη δεύτερη κατά σειρά, Μίλητο, και την τρίτη, Φώκαια. Γ) Ακολουθείται όλη η ιστορική διαδρομή των πόλεων αυτών, από τη γέννηση ως την παρακμή τους. Τα προηγούμενα, αναδεικνύουν τον «Χρυσό Αιώνα» της Χαλκίδας, όπως τον κατονομάζω στο βιβλίο, την περίοδο δηλαδή από τις αρχές του 8ου αι. π.Χ. κυρίως και ως τον Ληλάντιο Πόλεμο, όπου διαφαίνεται η ναυτική, στρατιωτική και πολιτιστική της υπεροχή, έναντι των υπολοίπων πόλεων-κρατών των Ελλήνων.
– Ποια είναι η ως σήμερα πορεία του βιβλίου σας;
– Η πρώτη έκδοση του βιβλίου «Οι άγνωστοι πρωτοπόροι της Μεσογείου» έγινε το Δεκέμβριο του 2021 από τις εκδόσεις Square, υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, του Δήμου Χαλκιδέων και του Οργανισμού Λιμένων Νομού Ευβοίας (ΟΛΝΕ). Το έργο αγκαλιάστηκε αμέσως από το αναγνωστικό κοινό. Ως αποτέλεσμα, το Σεπτέμβριο του 2022 κυκλοφόρησε η δεύτερη έκδοση του, ενώ το καλοκαίρι του 2023 εκδόθηκε και η αγγλική μετάφρασή του έργου (μπορείτε να δείτε βίντεο από την παρουσίαση του, εδώ https://www.youtube.com/watch?v=YbY0FbyWkuY&t=207s ). Αυτήν την περίοδο προετοιμάζω την 3η έκδοση του ελληνικού βιβλίου, με σκοπό να κυκλοφορήσει εντός του προσεχούς καλοκαιριού. Τα πιο πάνω, για τοπική έκδοση αποτελούν άθλο! Οπότε, γενικά μπορώ να πω πως είμαι ικανοποιημένος από την ως σήμερα αποδοχή του έργου μου.
Ευχαριστούμε θερμά για την άμεση ανταπόκριση σας!
Για το GreekHumans: Αριστείδης Ρούνης, ιδρυτής και αρχισυντάκτης.
Το βιβλίο «οι άγνωστοι πρωτοπόροι της Μεσογείου», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Square. Μπορείτε να αποκτήσετε την ελληνική ή την αγγλική έκδοσή του από τον επίσημο ιστότοπο του, εδώ:
https://www.squarebooks.gr/oi-agnwstoi-prwtoporoi-tis-mesogeiou/