Του Παναγιώτη Μακρή*
Το 197 π.Χ. πραγματοποιήθηκε στις Κυνός Κεφαλές η μάχη μεταξύ του Φιλίππου Ε’ και της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας.
Η μάχη αυτή αποτελεί μία από τις σημαντικότερες πολεμικές συγκρούσεις, καθώς είναι η αρχή της εμπλοκής των Ρωμαίων στα ελληνικά πράγματα η οποία θα ολοκληρωθεί το 146 π.Χ. με την ολοκληρωτική κατάκτηση της Ελλάδας. Ποιοι ήταν όμως οι λόγοι που οδήγησαν στην σύγκρουση αυτή;
Ο Φίλιππος Ε΄ ήταν ο βασιλιάς του Μακεδονικού βασιλείου και ανήκε στην δυναστεία των Αντιγονιδών. Ανέβηκε στον θρόνο μόλις δεκαπέντε χρονών και διαδέχτηκε τον Αντίγονο Γ΄ Δώσων. Το 220 π.Χ. κηρύττει τον πόλεμο στην Αιτωλική Συμπολιτεία όπου και βγαίνει νικητής[1]. Δελεασμένος επίσης από τις επιτυχίες του Αννίβα στην Ιταλία ο στρέφει την προσοχή του προς την Ιλλυρία και την Δύση. Το 215 π.Χ. μάλιστα συμμαχεί με τον Αννίβα ενώ μέχρι το 212 π.Χ. είχε καταφέρει να φτάσει μέχρι την Αδριατική και την πόλη της Λισσού. Όπως ήταν φυσικό αυτό έφερε σε σύγκρουση την Μακεδονία και την Ρώμη, στον πρώτο Μακεδονικό Πόλεμο ο οποίος έληξε με την συνθήκη της Φοινίκης το 205 π.Χ. με τον δεύτερο όμως Μακεδονικό πόλεμο να είναι προ των πυλών.
Ένα χρόνο μετά την συνθήκη της Φοινίκης ανεβαίνει στο θρόνο της Αιγύπτου ο εξάχρονος τότε Πτολεμαίος Ε’. Ο Φίλιππος Ε’ μαζί με τον Αντίοχο Γ΄ υπογράφουν συνθήκη συνεργασίας προκειμένου να καταστρέψουν πλήρως το βασίλειο του Πτολεμαίου. Το 201 π.Χ. λοιπόν καταφθάνουν στην Ρώμη πρεσβείες από τουλάχιστον τέσσερις πόλεις ζητώντας βοήθεια απέναντι στον Φίλιππο. Η Ρώμη απαντάει και στέλνει την άνοιξη του 200 π.Χ. τελεσίγραφο στον Φίλιππο Ε’ να αφήσει μαζί με τον Αντίοχο το βασίλειο των Πτολεμαίων[2]. Αυτή η κίνηση των Ρωμαίων αποτελεί και την πρώτη τους εμφάνιση ως προστάτες όλων των Ελλήνων ενώ η άρνηση του Φιλίππου να συμφωνήσει με τους όρους αποτελεί και την έναρξη ουσιαστικά του Δευτέρου Μακεδονικού πολέμου πέντε χρόνια μετά τον τερματισμό του πρώτου.
Τα πρώτα δύο χρόνια του πολέμου δεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένα για τους Ρωμαίους. με εξαίρεση ελάχιστες εξορμήσεις του Γάλβα. Αυτό που τον ενδιέφερε ήταν να βρει συμμάχους και να πάρει με το μέρος του την Αιτωλική συμπολιτεία. Τον χειμώνα του 199 με 198 π.Χ. καταφθάνει στην Ελλάδα ο νέος διοικητής των Ρωμαίων ο Πούπλιος Βίλιος ο οποίος είχε να αντιμετωπίσει μια σημαντική ανταρσία στα στρατεύματα του. Το σημαντικό ήταν όμως πως η Αιτωλική συμμαχία εισήλθε επιτέλους στον πόλεμο εναντίον των Μακεδόνων. Το 198 π.Χ καταφθάνει στην Ελλάδα ο τρίτος κατά σειρά διοικητής των Ρωμαίων ο Τίτος Κόιντος Φλαμινίνος[3]. Αυτός είναι και ο διοικητής που θα οδηγήσει τον Φίλιππο Ε’ στις Κυνός Κεφαλές στην Θεσσαλία το 197 π.Χ όπου θα δοθεί και η αποφασιστική μάχη του πολέμου.
Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές υπολογίζεται ότι οι δυνάμεις των Μακεδόνων αριθμούσαν περίπου είκοσι πέντε χιλιάδες άντρες ενώ ο Ρωμαϊκός στρατός ξεπερνούσε τις τριάντα χιλιάδες. Το βράδυ πριν την μάχη ξέσπασε καταιγίδα με αποτέλεσμα το έδαφος την επομένη να είναι υγρό και το πεδίο να είναι καλυμμένο με ομίχλη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι δύο στρατοί να αγνοούν ο ένας την παρουσία του άλλου. Η σύγκρουση ξεκίνησε στην ράχη της λοφοσειράς που δέσποζε πάνω από τους δύο στρατούς όταν δύο μικρές ομάδες στάλθηκαν να ανιχνεύσουν τον χώρο. Η αψιμαχία που δημιουργήθηκε επέτρεψε τόσο στους Ρωμαίους όσο και στους Μακεδόνες να καλέσουν ενισχύσεις. Οι Μακεδονικές δυνάμεις που κατέφθασαν απώθησαν τους Ρωμαίους έως το στρατόπεδό τους[4]. Ο Φλαμινίνος και ο Φίλιππος ξεκίνησαν να ανεβαίνουν τον λόφο με την σειρά τους για να υποστηρίξουν τις δυνάμεις τους. Ο μακεδονικός στρατός αντιμετώπισε με επιτυχία τις ρωμαϊκές λεγεώνες οι οποίες άρχισαν να καταρρέουν και να υποχωρούν. Ο Φίλιππος κέρδιζε προς το παρόν την μάχη ενώ στην κορυφή του λόγου κατέφθανε και ο Νικάνορας ο στρατηγός του. Ο Φλαμινίνος βλέποντας την αριστερή πτέρυγα του στρατού του να καταρρέει διέταξε την δεξιά πτέρυγα να επιτεθεί στον ανοργάνωτο στρατό που είχε μόλις καταφθάσει. Η σύγκρουση μεταξύ των δύο στρατών είχε μετατραπεί σε έναν αγώνα ταχύτητας. Οι δυνάμεις του Νικάνορα ηττήθηκαν κατά κράτος αφού ή αιφνιδιαστική επίθεση του Ρωμαϊκού στρατού στις ανοργάνωτες και κουρασμένες μονάδες δεν είχε καμία ελπίδα αντίστασης. Τα Μακεδονικά στρατεύματα τράπηκαν σε φυγή και η δεξιά πτέρυγα του ρωμαϊκού στρατού στράφηκε να υποστηρίξει την αριστερή περικυκλώνοντας έτσι τον στρατό του Φιλίππου ο οποίος υπέστη μία καταστρεπτική ήττα. Ένα χρόνο μετά υπογράφτηκε στην Κόρινθο η συνθήκη που τερμάτισε τον Δεύτερο Μακεδονικό πόλεμο με τους Ρωμαίους μάλιστα να κηρύττουν τους εαυτούς τους Ελευθερωτές των Ελλήνων.
Η σημασία της μάχης στις Κυνός Κεφαλές είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς αποτελεί στην ουσία την πρώτή σημαντική στρατιωτική εμπλοκή των Ρωμαίων στα ελληνικά πράγματα. Ενώ αύξησε επίσης το βάρος της Ρωμαϊκής πολιτικής στην Μεσόγειο. Άξιο αναφοράς είναι επίσης πως στην διακήρυξή Ελευθερίας στην Κόρινθο οι δηλώσεις των Ρωμαίων πως όλες οι πόλεις των Ελλήνων θα ήταν ελεύθερες και πως όλες οι Ρωμαϊκές δυνάμεις θα εγκατέλειπαν ολοκληρωτικά την Ελλάδα, αποτέλεσαν στην ουσία διαταγές. Οι Αιτωλείς μάλιστα ήδη από την Κόρινθο θεωρούσαν πως οι Ρωμαίοι αντικατέστησαν τους εαυτούς τους αντί του Φιλίππου ως αρχηγοί της Ελλάδος. Η ολοκληρωτική όμως επιβολή των Ρωμαίων θα πραγματοποιηθεί περίπου τριάντα χρόνια μετά το 168 π.Χ. στην Πύδνα όπου θα νικήσουν και πάλι τις Μακεδονικές Φάλαγγες του Περσέα αυτή την φορά καταλύοντας έτσι και το Μακεδονικό βασίλειο με την υπόλοιπη Ελλάδα να ακολουθεί λίγα χρόνια αργότερα στην μάχη της Λευκόπετρας.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- E.S. Gruen, “The supposed Alliance between Rome and Philip V of Macedon”, in California Studies in Classical Antiquity Vol 6 1993, p. 123-136
- E.T. Bickerman, “Bellum Philippicum: Some Roman and Greek Views concerning the Causes of the Second Macedonian War”, in Classical Philology Vol 40 no3 1945, p. 137-148
- T.A. Dorey, “Contributory Caues of the Second Macedonian War”, in The American Journal of Philology Vol 70 no3 1959, p. 288-295
[1] Ο πόλεμος αυτός γνωστός και ως Συμμαχικός πόλεμος διήρκεσε από το 220 έως το 217 π.Χ..
[2] Οι απεσταλμένοι της Ρώμης πριν μεταφέρουν το τελεσίγραφο στον Φίλιππο επισκέφθηκαν αρκετές πόλεις ώστε να βρουν συμμάχους σε περίπτωση πολέμου με την Μακεδονία. Οι Ρωμαίοι ζητούσαν επίσης ο Φίλιππος να πληρώσει αποζημίωση στην Ρόδο και στην Πέργαμο.
[3] Ο Φλαμινίνος αντιθέτως από τον Γάλβα επιχείρησε να επιτεθεί στην Μακεδονία δια μέσου της Θεσσαλίας χωρίς όμως επιτυχία.
[4] Σύμφωνα με τον Πολύβιο ήταν το ιππικό των Αιτωλών που εμπόδισε τον Ρωμαϊκό στρατό να διαλυθεί ολοκληρωτικά.
Πηγή εικόνας
http://www.thewartourist.com/ancient.html
Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/o-panagiotis-makris-sintaktis-sto-greekhumans/