Η κα Αιμιλιάννα Καφαντάρη, ποιήτρια, «φιλοξενείται» στο https://greekhumans.com/
Διαβάστε παρακάτω τη συνέντευξη που μας παραχωρεί απαντώντας στις ερωτήσεις μας σχετικά με την διαδρομή της στην ποίηση, το έργο της και την τοποθέτησή της γύρω από αυτήν την τέχνη.
Κα Καφαντάρη,
Π, όπως ποίηση
Τι είναι η ποίηση για σας με 3 λέξεις;
Έκφραση
Η μαγεία της ποίησης είναι πως οι ίδιες λέξεις μπορούν να ερμηνευτούν πολλαπλά από τον κάθε αναγνώστη ή ακόμα κι από τον ίδιο τον δημιουργό, όταν διαβάζει το δημιούργημά του σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα.
Μοναχικότητα
Η ποίηση ανήκει στις τέχνες, οι οποίες αποτελούν έναν μοναχικό μονόδρομο που ο κάθε δημιουργός καλείται να περπατήσει. Βέβαια, η μοναχικότητα είναι χαρακτηριστικό της ευρύτερης συγγραφικής τέχνης. Αλλά στον πεζό λόγο έχουν υπάρξει φορές που δύο συγγραφείς συνεργάζονται. Στην ποίηση το θεωρώ αδύνατον.
Εξομολόγηση
Ο δημιουργός έρχεται σε επαφή με τα έγκατα της ψυχής του. Ανακαλύπτει πτυχές της που ίσως να μην ήξερε πως υπάρχουν. Είναι σαν να σκάβει και με κάθε σκέψη πηγαίνει ένα βήμα πιο πέρα.
Εξάλλου η τέχνη είναι σαν την θρησκεία. Μόνο αν την πιστεύεις μπορεί να σε σώσει. Και παρόλο που ο κάθε πιστός μπορεί να πιστεύει με τον τρόπο του, η θρησκεία όπως και η τέχνη μπορεί να τους αγκαλιάσει όλους και να τους κάνει όλους ένα σώμα, μία οντότητα.
Ποίηση
Είναι η ποίηση μια συγκεκριμένη και ταυτόχρονα η πιο αφηρημένη τέχνη; Το υποστηρίζετε;
Θεωρώ πως σχετίζεται η προσέγγιση του κάθε καλλιτέχνη, η οποία είναι άρρητα συνδεδεμένη με την πηγή έμπνευσή του. Για παράδειγμα, εάν η πηγή έμπνευσης είναι ένα συγκεκριμένο γεγονός, ειδικά κοινωνικοπολιτικό, τότε ο δημιουργός μπορεί είτε να αναφερθεί στο συγκεκριμένο συμβάν μέσω του έργου του, είτε στο ευρύτερο πλαίσιο που το περιβάλλει.
Εάν, ωστόσο, η πηγή έμπνευσης είναι ένα συμβάν συνδεδεμένο με μία διαχρονική έννοια, όπως είναι αυτή του έρωτα, τότε δεν μπορεί το έργο να μείνει εντός συγκεκριμένου πλαισίου.
Ήταν μια τυχαία ανακάλυψη μιας πτυχής του εαυτού σας ή ένας στόχος που επιτεύχθηκε;
Ήταν μια εντελώς τυχαία ανακάλυψη. Ανέκαθεν ήξερα πως έχω κλίση στις τέχνες. Ωστόσο, δεν ήξερα ποια τέχνη «κουμπώνει» καλύτερα με τα στοιχεία του δικού μου χαρακτήρα. Μετά από μια μικρή έρευνα, η οποία περιλάμβανε θέατρα, σχολές και βιβλία κατέληξα πως δεν είναι ανάγκη μου να είμαι μέρος μιας ομάδας. Προτιμώ τον μοναχικό δρόμο.
Τι πιστεύετε πως κάνει τα ποιήματα σας ξεχωριστά;
Η έννοια του ξεχωριστού, είναι λίγο συσχετισμένη με το διαφορετικό γι’ αυτό πριν σας απαντήσω θέλω να εκφράσω μία σκέψη μου:
Φωνάζουν όλοι για τον σεβασμό στην διαφορετικότητα, την στιγμή που εμείς οι ίδιοι την διαφορετικότητα την αναιρούμε.
Ξεκινάμε, λοιπόν και λέμε: Σέβομαι το διαφορετικό. Τι σημαίνει σέβομαι; Είναι άλλη η έννοια του σέβομαι κι άλλη του υιοθετώ και καταλήγω να πρεσβεύω.
Το σέβομαι σαν κάτι πεθαμένο πάνω στο οποίο πρέπει να πατήσω για να πάω παρακάτω; Ή μήπως το σέβομαι σαν κάτι ανώτερο μου που πρέπει να ακολουθήσω; Ή μήπως τίποτα απ’ τα δύο; Απλώς σέβομαι ότι υπάρχει και δεν του δίνω σημασία.
Ας φύγουμε απ’ την έννοια του σεβασμού κι ας πάμε στην διαφορετικότητα. Πώς γίνεται η συντριπτική πλειοψηφία μιας γενιάς να είναι σχεδόν φωτοτυπία μεταξύ τους; Κι αυτό φαίνεται και στην τέχνη. Έχει καθιερωθεί η λεγόμενη ποίηση του facebook. Είναι δικαίωμα του καθενός να μιλήσει. Το θέμα είναι ποιος θα φιλτράρει αυτά που θα πει ή γράψει. Οι υπόλοιποι. Κι αν οι υπόλοιποι ανήκουν στην κατηγορία που θα διαβάσουν το πολύ ένα εξωσχολικό βιβλίο στην ζωή τους; Πάλι έχουν το ίδιο δικαίωμα να μιλήσουν με κάποιον που διαβάζει ένα εξωσχολικό βιβλίο την εβδομάδα;
Σας απαντώ, λοιπόν, λέγοντας σε τι ξεχωρίζω κι αυτό πιστεύω καθρεφτίζεται στα ποιήματά μου. Δεν έχω αφήσει την τεχνολογία να εισβάλλει στην προσωπική μου ζωή. Βέβαια έχω όλα τα social. Τα χρησιμοποιώ, όμως, όταν δεν έχω άλλη επιλογή.
Μπορεί να μας φαίνεται αστείο αλλά η νοοτροπία του Thankyou, next καθιερώθηκε από την νοοτροπία ότι έχω άπειρες επιλογές κι αν δεν με δεχτεί η μία, έχω όλες τις άλλες. Ο έρωτας είναι μονόδρομος. Όπως και η αγάπη. Όταν έχω να διαλέξω ανάμεσα σε άπειρους δρόμους, στέκομαι πάντα στην αρχή και τους κοιτάζω. Μία είναι η εγγύηση. Ότι ποτέ δεν θα φτάσω στο τέλος κανενός δρόμου.
Τα ποιήματά μου είναι ξεχωριστά γιατί πρεσβεύουν το ακραίο, το απόλυτο, το ολοκληρωμένο, που λείπει σήμερα απ’ την ζωή μας και τις σχέσεις μας.
Το δεύτερο στοιχείο που κάνει την συλλογή μου ξεχωριστή είναι ο έμμετρος στίχος που τον αναφέρω παρακάτω.
Ρ, όπως Ρήξη
Ο ποιητής γράφει για τον εαυτό του ή γράφει για το κοινό που θα τον διαβάσει;
Ένας άνθρωπος που έχει το ποιητικό ταλέντο είναι ελεύθερος να γράψει για τον εαυτό του και να ονομάσει το έργο του ποίηση. Ωστόσο, ο ποιητής είναι καλλιτέχνης. Εάν θέλει ο ίδιος άνθρωπος να λέγεται καλλιτέχνης πρέπει να το δημοσιεύσει, γιατί η έμφυτη ανάγκη του για έκθεση και κριτική θα τον αναγκάσει να το κάνει.
Σ όπως Σύγχρονη
Ποια είναι η άποψη σας για τη σύγχρονη ποίηση;
Η σύγχρονη ποίηση έχει ένα απογοητευτικό χαρακτηριστικό. Επιλέγει τον δρόμο, που νομίζει πιο εύκολο. Και φυσικά σκοντάφτει.
Γενικά στην ποίηση, υπάρχουν δύο μεγάλες σχολές: ο ελεύθερος στίχος και ο έμμετρος. Η συντριπτική πλειοψηφία των νέων ποιητών γράφει κατευθείαν σε ελεύθερο. Μέγα λάθος.
Πρέπει κάποιος πρώτα να αποκτήσει την ευχέρεια να γράφει σε έμμετρο στίχο κι ύστερα να περάσει στον ελεύθερο. Ο λόγος είναι ότι ο ποιητής μέσω του έμμετρου στίχου θα αποκτήσει μία λυρικότητα και μουσικότητα την οποία μπορεί να εμφυσήσει στον ελεύθερο στίχο, ο οποίος από μόνος δεν διαθέτει.
Ένα παράδειγμα, ποιήματος σε ελεύθερο στίχο, το οποίο διαθέτει την λυρικότητα ενός έμμετρου ποιήματος είναι το «Μη ρωτάς»:
Μη ρωτάς
Με ρωτάς γιατί δεν κράτησα τα χέρια σου μην φύγεις
Με ρωτάς γιατί δεν γράπωσα τα μπράτσα σου μην πέσεις
Μη ρωτάς ..
Αυτός που φεύγει, έφυγε. Κι αυτός που μένει, μένει.
Μένει, πονεί κι οδύρεται.
Λαβύρινθος ο πόνος.
Την έξοδο ψάχνεις και σαν δεις το τούνελ να τελειώνει
Αρχή μιας άλλης σκοτεινής πορείας είναι δρόμος.
Κι αν φέρω εγώ το φταίξιμο.
Κι αν φέρω εγώ ευθύνη
Για λίγες ώρες μοναχά
την φέρω και την έχω.
Γιατί αυτός που θέλησε
να φύγει απ’ τον κόσμο
πρώτα ο νους του μακριά πετά
κι ύστερα το κορμί του.
Και η ψυχή σαν πέρδικα βγαίνει απ’ το κλουβί της.
Η ευθύνη μου λοιπόν για λίγες ώρες μόνο είναι
Τις ώρες που δεν σ’ έδεσα να μην μπορείς να φύγεις
Τις ώρες που δεν σ’ άφησα να αναπνέεις μονάχος
Εμένα δεν με σκέφτηκες
Μόνο τον εαυτό σου
Κι έτσι κι γω εσέ ρωτώ
Η σκέψη σου δεν μ’ είχε την ώρα που την γη ήθελες ν’ αγκαλιάσεις;
Εγώ ζωή, εγώ το φως ήμουνα και θα είμαι
αυτά ήταν τα λόγια σου καθώς στα μπράτσα με κρατούσες
Μα δεν πειράζει. Δεν ρωτώ. Πέτα και μην γυρίζεις.
Αυτός που φεύγει, έφυγε. Κι αυτός που μένει, μένει.
Το μέλλον της ποίησης
Αν είχατε το μέλλον της ποίησης στα χέρια σας τι θα αλλάζατε;
Από την πλευρά του δημιουργού και εφόσον μιλάμε για μέλλον, άρα για τα νέα παιδιά, θα ήθελα να διδάσκονταν να μην έχουν λάθος κίνητρα.
Θα ήταν πολύ πιο εύκολο να βρουν τον δρόμο τους εάν διδάσκονταν από την ευρύτερη οικογένεια, που ονομάζεται κοινωνία, να έχουν σωστά κίνητρα. Καλλιτέχνης δεν γίνεσαι για να γίνεις διάσημος ή για να σε φωτογραφίζουν. Γίνεσαι γιατί επιλέγεις να ταπεινωθείς. Αγαπώ σημαίνει αποφασίζω συνειδητά και ελεύθερα να αυτοθυσιαστώ. Ο σωστός καλλιτέχνης έχει ανάγκη να ταπεινωθεί μπροστά στην τέχνη του. Έχει ανάγκη να γονατίσει μπροστά της και με απόλυτο σεβασμό να την υπηρετήσει. Κι εκεί γεννιέται το μεγαλείο. Όπως έχω ξαναπεί δεν υπάρχει μεγαλύτερο μεγαλείο από την ταπείνωση. Γι’ αυτό δεν πρέπει να υπάρχει και σύγκριση ή άσχημος ανταγωνισμός μεταξύ καλλιτεχνών. Κανείς δεν πατάει πάνω σε κανέναν. Ο καθένας έχει την δική του πορεία.
Απ’ την πλευρά των εκδοτών θα ήθελα μεγαλύτερο επαγγελματισμό. Υπάρχουν πολλά τυπογραφεία που φέρουν τον τίτλο του «Εκδοτικού οίκου». Όμως, είναι τυπογραφεία γιατί ό,τι κι αν πέσει στα χέρια τους το εκδίδουν.
Είναι λίγο παρεξηγημένες οι φράσεις «Το οτιδήποτε θα μπορούσε να είναι τέχνη, ποίηση ή λογοτεχνία.», το «ποιός είμαι εγώ να κρίνω το λογοτεχνικό έργο κάποιου;» ή το «το καλό και το κακό είναι υποκειμενικό.» Αυτές οι φράσεις είναι συνώνυμες του «Νίπτω τας Χείρας».
Οι άνθρωποι που αποτελούν το φίλτρο για το αν ένα έργο πρέπει να εκδοθεί ή όχι, έχουν υιοθετήσει αυτές τις απόψεις, οι οποίες κάνουν το έργο τους πολύ πιο εύκολο. Λάθος. Ο καλλιτέχνης χρειάζεται την κριτική. Σε συνδυασμό με την ταπείνωση που προαναφέρω, μια αυστηρή κριτική μπορεί να δείξει στον δημιουργό τον δρόμο, που θα τον οδηγήσει πιο κοντά στην καλλιτεχνική του ολοκλήρωση.
Πιστεύεται πως οι κλασικοί ποιητές υπερτερούν των σύγχρονων?
Για να έχει κάποιος πλήρη άποψη, πρέπει να έχει και πλήρη γνώση. Είμαι σε φάση μελέτης των κλασικών ποιητών, άρα η γνώμη μου θα σχετίζεται με την εικόνα που έχω σχηματίσει μέχρι το σημείο αυτό.
Θεωρώ πως η ποιητική τέχνη είναι μια πορεία. Η κάθε τέχνη εξάλλου έχει την πορεία της και κανένα τούβλο δεν θα στεκόταν εάν δεν υπήρχε ένα προηγούμενο να το στηρίξει. Έτσι η σύγχρονη ποίηση στηρίζεται πάνω στους κλασικούς ποιητές. Υπάρχουν, ωστόσο, δύο παράμετροι που πρέπει να αναφέρουμε.
Ο ένας είναι η εκπαίδευση. Οι κλασικοί ποιητές ζούσαν σε μία εποχή όπου κυριαρχούσε η νοοτροπία «Να μην εύχεσαι κάτι να ήταν ευκολότερο. Γίνε εσύ καλύτερος και πολέμησε για να το φτάσεις.» Κι εγώ αυτής της νοοτροπίας είμαι. Σήμερα κυριαρχεί η αντίθετη λογική, η οποία έχει οδηγήσει στην υπεραπλούστευση της γλώσσας. Το πολύ κακό όταν απλοποιούμε την γλώσσα είναι ότι φτωχαίνει η σκέψη. Γλώσσα και σκέψη είναι δύο αμφίδρομες οντότητες.
Σήμερα κυριαρχεί η νοοτροπία «Ας απλοποιήσουμε τα πάντα, καθώς όλοι πρέπει να αισθάνονται ίσοι.» Λάθος. Μ’ αυτή την νοοτροπία αδικείται αυτός που αξίζει.
Η δεύτερη παράμετρος είναι πως η τεχνολογία έχει αλλάξει τρομακτικά πολύ τους ανθρώπους. Πάνω απ’όλα υπάρχει ένας φόβος. Φοβούνται να αποφασίσουν, φοβούνται να εκτεθούν και να τσαλακωθούν. Και φυσικά να αισθανθούν.
Η όπως Ηλικία
Θεωρείτε πως η ποίηση σας απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες;
Νομίζω πως απευθύνεται σε άτομα με συναισθηματική ωρίμανση. Αυτό δεν συνάδει πάντα με την ηλικία. Υπάρχουν ανώριμα άτομα σε γέρικα σώματα και ηλικιακά νέοι άνθρωποι με σοφία και κριτική σκέψη.
Μ όπως Μελοποίηση
Μουσική και ποιητικοί στίχοι! Μια αμφίδρομη πορεία το «πάντρεμά» τους ή ορισμένα ποιήματα πρέπει να παραμείνουν σε μία σελίδα ενός βιβλίου;
Θεωρώ πως ό,τι μπορεί να μελοποιηθεί καλό είναι να γίνει. Η πρόσβαση στο βιβλίο δεν είναι εύκολη για όλους. Έτσι μέσω της μουσικής, η ποίηση διαδίδεται σε ευρύτερο κοινό.
Θα επιθυμούσατε να δείτε ορισμένα από τα ποιήματα σας μελοποιημένα και συγκεκριμένα ποια;
Θα το ήθελα πολύ, να ακούσω όσα θα μπορούσαν να μελοποιηθούν. Ενδεικτικά θα αναφέρω «Το είναι σου», «το Τέλος», «Ο Έρωτας κι ο Χρόνος» κι επίσης:
«Η κραυγή»
Ο Έρωτας βαριά πατεί
Της μοναξιάς το χώμα
Τον ουρανό παρακαλεί
Μην ξημερώσει ακόμα
Τ’ αστέρια όλα πάνω σου
Για να σε αντικρίζω
Σβήνεις με την αγκάλη σου
Του είναι μου το γκρίζο
Όλη η πλάση τραγουδά
Πάνω μου σαν πλαγιάζεις
Και τ’ όνειρο παραμιλά
Ως Άγγελος που μοιάζεις
Μην φεύγεις από δίπλα μου
Μόνο μην με αφήνεις
Κρατιέται η Ζωή απάνω σου
Εσύ μόνο μου τη δίνεις
Να ξεμακραίνεις ξεκινάς
Να λησμονήσεις θέλεις
Κάλλιο το πόνο μαχαιριάς
Στο στήθος να μου φέρεις
Την όψη σου την λαμπερή
Μες’ την καρδιά κρατάω
Και μια αιώνια φωνή
Θα κράζει Σ’ αγαπάω!
Σφραγίδα
Ανάγλυφη σαν μάρμαρο
η όψη κι η μορφή σου
Άγγελος με το δάκτυλο
έπλασε την ψυχή σου
Ζεστή σαν φρέσκια κάστανα
είναι η βαθιά ματιά σου
Γλυκιά και μελοστάλακτη
είν’ η κλειστή αγκαλιά σου
Μπορεί τα χείλη να μειδιούν
μα η ψυχή το ξέρει
τους πόνους που ατελείωτους
τα χρόνια που σου ‘χουν φέρει
Των δύο ματιών τα βλέφαρα
φαίνονται κουρασμένα
σαν να επιθυμούν αιώνια
να μείνουν σφραγισμένα
Η μελαγχολία φαίνεται
σαν μια φυλακισμένη
που ν’ αποδράσει σκέφτεται
μα μένει κλειδωμένη
Ποιο μουσικό όργανο θα θέλατε να κυριαρχεί στην μελωδία;
Μ’ αρέσει πολύ το κανονάκι, το βιολί και το πιάνο. Ωστόσο δεν έχω μουσικές γνώσεις, κι έτσι είμαι ανοιχτή στο να μου πει κάποιος ότι υπάρχουν άλλα όργανα που μπορούν να ντύσουν καλύτερα αυτά που γράφω.
Τ όπως Τάξεις
Ποίηση για όλους ή ποίηση για λίγους;
Σίγουρα για όλους! Συγκρίνοντας ξανά την τέχνη με την θρησκεία, που ανέφερα πιο πάνω, πρέπει να πούμε πως και οι δύο, δεδομένου ότι προσεγγίζονται σωστά, δεν απαντάνε με απόλυτο τρόπο στα ερωτήματα που θέτει η ελλιπής και προβληματική ανθρώπινη φύση. Και οι δύο παρουσιάζουν τα ερωτήματα.
Οι αναγνώστες πρέπει να είναι οπλισμένοι με μορφωτικό υπόβαθρο ή όχι?
Οι αναγνώστες έχουν το δικαίωμα να είναι όποιοι θέλουν. Είτε μορφωτικά, είτε οικονομικά, είτε εργασιακά, είτε ηλικιακά. Το θέμα είναι ποιοί είναι οι δημιουργοί. Ποιοί είναι αυτοί που ολοκληρώνουν ένα έργο, και θέλουν να πείσουν τον αναγνώστη να εμπιστευτεί το έργο τους.
Δυστυχώς υπάρχει πολλής εγωισμός στις μέρες μας. Γράφουν πολλοί άνθρωποι και βέβαια αυτό είναι πολύ όμορφο. Ωστόσο, το ότι ένα λογοτεχνικό δημιούργημα είναι ολοκληρωμένο σε έκταση δεν σημαίνει ότι είναι και σε λογοτεχνικό υπόβαθρο. Υπάρχει μεγάλος όγκος ποιητικών έργων που δεν θα έπρεπε να είχαν εκδοθεί. Αλλά όταν ένας δημιουργός ξέρει ότι πολύ εύκολα θα εκδώσει το έργο του, προχωρά στο να το κάνει ακόμα κι αν δεν είναι καλλιτεχνικά έτοιμος.
Θεωρείτε πως όσοι διαβάζουν ποίηση είναι απαραίτητο να διαβάζουν και λογοτεχνία ή το αντίστροφο?
Σε καμία περίπτωση. Υπάρχουν αναγνώστες που διαβάζουν ένα είδος αλλά υπάρχουν και άλλοι που έχουν μια έμφυτη περιέργεια να τα γνωρίσουν όλα. Εγώ ανήκω στην δεύτερη κατηγορία.
Δ όπως Δίδαγμα
Ποιο μήνυμα θέλετε να αποκομίσουν οι αναγνώστες σας από την ποίησή σας;
Το μήνυμα που η ποίησή μου σαν σύνολο μέχρι τώρα μεταδίδει είναι αυτό του μονόδρομου έρωτα, ο οποίος όμως είναι αυτοσκοπός γι’ αυτόν που τον βιώνει. Ανιδιοτελής και ολοκληρωμένος.
Δεν είναι εύθυμο το περιεχόμενο. Υπάρχει εναλλαγή ανάμεσα στον τραγικό έρωτα, την απώλεια και τον θάνατο. Ωστόσο, πιστεύω ότι το δράμα είναι που θέτει ερωτήματα, βάζει τον αναγνώστη σε βαθιές σκέψεις, αλλά και τον κάνει να ελπίζει σε μια κάθαρση.
Για το GreekHumans
Αναστασία Σταυράκη, δημοσιογράφος – συντάκτρια στο Greek Humans