Του Μιχαήλ Κατσικαρέλη*
Η θεσμοθέτηση της τίμησης του Αγίου Νικολάου ως Προστάτη του Πολεμικού και Εμπορικού Ναυτικού το 1901
Ο Άγιος Νικόλαος θεωρείται σήμερα προστάτης των ναυτικών, καθώς πολλά από τα θαύματα του σχετίζονται με τη θάλασσα αλλά και τη σωτηρία των ανθρώπων, όπως μαρτυρούν τα Πατερικά ή Αγιολογικά Κείμενα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Από τα πλέον γνωστά θαύματα του Αγίου είναι Η Ανάσταση του ναύτη στη θάλασσα κατά τη διάρκεια πλου προς τα Ιεροσόλυμα, αλλά και η Γαλήνευση της θάλασσας κατά την επιστροφή του Άγιου Νικολάου στη γενέτειρά του, τα Πάταρα της Λυκίας στη Μ.Ασία. Διάσπαρτα είναι τα Εκκλησάκια με το όνομα του Αγίου ανά την Ελλάδα, αφού πολλοί θαλασσινοί επικαλούνται τη μεσιτεία του προς τον Θεό για τον ασφαλή πλου προς τον προορισμό τους και ιδιαίτερα για το γυρισμό τους σώοι πίσω στην Πατρίδα. Η λατρευτική αυτή πρακτική, μέρος της θρησκευτικής αλλά και της ναυτικής μας παράδοσης, έχει ριζώσει για τα καλά στη συνείδηση του εκάστοτε ναυτικού που αισθάνεται ότι ο Άγιος τον προσέχει και θα του δώσει δύναμη να ανταπεξέλθει στην μανία της θάλασσας όταν η διάθεσή της αλλάξει.
Το Βασιλικό Διάταγμα
Την ακτινοβολία και τη σκέπη της προστασίας του Αγίου, θέλησαν να έχουν και οι ένστολοι Ναυτικοί το 1901 καθώς με την στρατιωτική ήττα του 1897 από τους Οθωμανούς, ο ελληνικός κόσμος αναζητούσε παντού την αιτία της, έχοντας βυθιστεί σε μια τροχιά βαθιάς κοινωνικής κρίσης. Η ελληνική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της εποχής έψαχνε θρησκευτικά και ιστορικά σύμβολα που θα παρείχαν θρησκευτική και συμβολική προστασία, ώστε να ανακάμψει και να θωρακιστεί το ηθικό του λαού. Οι Άγιοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας μπορούσαν να δώσουν ίσως την πνευματική προστασία στις δύσκολες στιγμές στους στρατιωτικούς, που το γόητρό τους είχε πληγεί περισσότερο από άλλους φορείς του κράτους.
Στην περίπτωση του Βασιλικού Ναυτικού ο ίδιος ο Υπουργός των Ναυτικών Κωνσταντίνος Χατζηκυριάκος, με επίσημο αίτημα του στις 5 Δεκεμβρίου του 1901, ζήτησε την έγκριση του Βασιλιά Γεωργίου Α΄, προκειμένου να καθιερωθεί η 6η Δεκεμβρίου ως ημέρα που θα τιμάται ως προστάτης του Βασιλικού(Πολεμικού σήμερα) και Εμπορικού Ναυτικού, ο Άγιος Νικόλαος. Αν και ούτως ή άλλως γιορταζόταν η μνήμη του Αγίου την ημέρα εκείνη, από τούδε θα εξαιρούνταν από κάθε εργασία το προσωπικό του Ναυστάθμου και των υπόλοιπων Ναυτικών Ιδρυμάτων αφού θα οριζόταν ως ιδιαίτερη εορτή του Ναυτικού. Η απάντηση του Βασιλιά ήταν λακωνική: Εγκρίνεται, ενώ και το αίτημα και η έγκριση δημοσιεύτηκαν στο φύλλο 263 της 8ης/21ης Δεκεμβρίου της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως το 1901.
Ο Άγιος των θαλασσών
Οι ναυτικοί γιορτάζουν κάθε χρόνο την εορτή του Αγίου των θαλασσών Νικολάου του Θαυματουργού με μεγάλη επισημότητα, ενώ στα πλοία εικόνες του βρίσκονται πάντα σε περίοπτη θέση. Η μεσιτεία του εξάλλου απεικονίζεται σε πλείστες περιπτώσεις συναρτήσει με το υγρό στοιχείο, το οποίο αποτελεί άρρηκτη και ζωογόνα πηγή για την Ελλάδα, αφού η πολιτική της υπόσταση, η οικονομία, αλλά και η κοινωνία της εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από αυτό. Ακόμα και η ύπαρξη του νεοελληνικού κράτους, κρίθηκε στις θαλάσσιες συγκρούσεις στα γαλανά νερά της.
Ένα είναι σίγουρο: Η ζωή στην θάλασσα, παρά την ναυτοσύνη των Ελλήνων, παραμένει ιδιαιτέρως απαιτητική. Χωρίς αμφιβολία η επίκληση της μεσιτείας του Αγίου Νικολάου, θα συνεχίσει να φέρνει γαλήνη και ελπίδα στους απανταχού ναυτικούς που αποζητούν να επιστρέψουν στην θαλπωρή του τόπου τους.
Πηγές – Βιβλιογραφία :
BΔ της 8ης Δεκ 1901/ΦΕΚ 263/Τ. Α΄.
Δημητρακόπουλος Κ. Αναστάσιος, Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1874 – 1912, τ. Α΄, Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, Πειραιάς 2015.
Νταϊφά Λόλα – Γέροντας Παναγιώτης(επιμ.), Καράβια της Δύναμης και της Ευλογίας, 200 Χρόνια η Ιστορική Επέτειος, Μίλητος, Αθήνα 2020.
Πηγή Φωτογραφίας
*Ο Μιχαήλ Κατσικαρέλης είναι ιστορικός