Είναι «κοινό μυστικό» ότι, παρά την πρόοδο και εξέλιξη που χαρακτηρίζει την εποχή μας, εξακολουθούν να υπάρχουν τομείς στους οποίους παρουσιάζεται έλλειψη σεβασμού και ισότητας, είτε αυτό αφορά το φύλο, τη σεξουαλικότητα, τη θρησκεία ή τη φυλή του άλλου ατόμου.
Σκοπός του παρόντος κειμένου είναι η διερεύνηση ενός ζητήματος, που απασχολεί συχνά την κοινή γνώμη. Ειδικότερα, μελετάται η ύπαρξη ισότητας ανάμεσα στα δύο φύλα, όπως γίνεται αντιληπτή από την ομάδα αρθρογραφίας. Ξεκινώντας, κρίθηκε σκόπιμο να δοθεί μια πρώτη προσέγγιση του θέματος, με την υποβολή απάντησης στο ερώτημα από τους αρθρογράφους. Η απάντηση δόθηκε μετά από έρευνα που πραγματοποιήθηκε πάνω στα περισσότερα πεδία σχετικά με το θέμα της παρούσας εργασίας. Οι απόψεις συγκεντρώθηκαν και ακολούθως έγινε επιλογή εκείνων των σημείων, που παρουσιάζουν ενδιαφέρον και συνδέονται με το ερευνητικό ερώτημα. Κύριο μέλημα κατά την σύνταξη, ήταν να αντιμετωπιστεί αυτό το σημαντικό ζήτημα με πνεύμα κατανόησης της ετερότητας της φύσης των δυο φύλων.
Η ισότητα των φύλων διεθνώς
Εισαγωγικές προσεγγίσεις
Στο άκουσμα της ισότητας μεταξύ ενός άντρα και μιας γυναίκας, προκύπτουν ορισμένα ερωτήματα, τα οποία, κρίνεται σκόπιμο, να επισημανθούν. Αξίζει να αναρωτηθεί κανείς, τι ακριβώς καθορίζουμε ως ισότητα και ανισότητα των δύο φύλων σε μία συγκεκριμένη κοινωνία εν έτι 2020. Με βάση δηλαδή, ποια επιστήμη διευκρινίζεται ο όρος της ισότητας και της ανισότητας. Επιπλέον, ποια επίδραση έχουν στις μέρες μας το κίνημα του Φεμινισμού και οι αμέτρητες πορείες που πραγματοποιήθηκαν τις δεκαετίες του 1960 και΄70. Ο καθορισμός της έννοιας της ισότητας, δεν σχετίζεται μόνο με ποια οπτική γωνία το παρατηρεί κανείς, αλλά και σε ποια χώρα διαμένει, με ποια θρησκεία έχει ανατραφεί και σε τι είδους περιβάλλον έχει αποκτήσει βιώματα και εμπειρίες.
Όσον αφορά το ενδοοικογενειακό περιβάλλον, η θέση της γυναίκας έχει τεκμηριωθεί εδώ και αρκετά έτη. Εντός της οικογένειας δεν μπορεί να γίνεται λόγος για ισότητα ή ανισότητα αλλά για εξισορρόπηση της καθημερινότητας και καταμερισμό της εργασίας. Δεν δύναται να λεχθεί ότι υπάρχει ανισότητα μεταξύ των δύο φύλων εντός του σπιτιού. Δεν είναι ένα παίγνιο ανταγωνισμού η οικογένεια. Από εκεί βέβαια οφείλουν να τίθενται, εξ’ αρχής, οι επιθυμίες και τα όρια του κάθε ατόμου. Η αυτόνομη δράση του ζευγαριού αυτομάτως τους παρέχει μία μορφή ισότητας. Όταν εμπλέκονται διαφορετικοί παράγοντες, όπως η βία παραδείγματος χάρη, τότε πλέον δεν έχει να κάνει με τον ορισμό της ισότητας αλλά με τον ορισμό της παραβατικής συμπεριφοράς ακόμη και εντός σπιτιού και όχι πάντα από την αντρική πλευρά, λόγω μυϊκής δύναμης.
Μια από τις συχνότερες και πιο σιωπηλές μορφές καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι η διάκριση μεταξύ των δυο φύλων. Εντούτοις, η οποιαδήποτε αναφορά σε ισότητα ή υπεροχή κάποιου φύλου, ουσιαστικά σηματοδοτεί έναν αντικειμενικό σκοπό κόντρα σε μια πραγματική διάκριση. Για να κατανοήσουμε καλύτερα τα μοτίβα και τις αιτίες αυτού του παγκοσμίου φαινομένου, και ως εκ τούτου να τα εξαλείψουμε, θα ήταν προτιμότερο να τα αξιολογήσουμε με βάση τις ιστορικές και κοινωνικοπολιτισμικές ιδιαιτερότητές της κάθε περίπτωσης. Συνεπώς, είναι αναγκαίο να αναλογιστούμε ποιες ευθύνες και δικαιώματα αναγνωρίζονται στις γυναίκες της ελληνικής κοινωνίας του σήμερα, σε σύγκριση με αυτά που αναγνωρίζονται στους άντρες, συνυπολογίζοντας την αλληλεξάρτηση που έχει διαμορφωθεί μεταξύ τους.
Επιπλέον, σημαντικό ρόλο παίζει η χώρα και η θρησκεία στην οποία έχει γαλουχηθεί το άτομο. Για παράδειγμα, σε μία μουσουλμανική κοινωνία η θέση της γυναίκας σε καμία περίπτωση δεν είναι ίδια με του άντρα, αλλά δεν υφίσταται τόσο μεγάλη ανισότητα, όσο παρουσιάζεται στο διαδίκτυο. Το Κοράνι είναι αυτό που καθορίζει τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και είναι πραγματικά λάθος να πιστεύουμε ότι δεν έχουν δικαιώματα. Σε μία οικογένεια, η γυναίκα είναι πιο σημαντική από τον άντρα. Όσο περίεργο και αν φαίνεται ο αρχηγός είναι η γυναίκα και συγκεκριμένα η μάνα. Για να παντρευτεί κάποιος μία μουσουλμάνα γυναίκα πρέπει πρώτα να της προσφέρει ό,τι ζητήσει. Στην κοινωνική ζωή έχουν τα ίδια ακριβώς δικαιώματα με έναν άντρα, όσο αυτό και αν φαίνεται παράξενο. Να προστεθεί όμως η διευκρίνηση ότι εξαρτάται η ίδια η γυναίκα σε τι οικογένεια έχει ανατραφεί. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι η ίδια δεν κάνει τις επιλογές της. Επιπροσθέτως, η γυναίκα στη ισλαμική κοινωνία εργάζεται κανονικά χωρίς περιορισμούς, καθώς αποτελεί δική της επιλογή το που θα εργαστεί.
Μια περίπτωση μέσω της οποίας υπογραμμίζεται η έλλειψη ισότητας των δύο φύλων, είναι η πανδημία του COVID-19 και ο διαφορετικός τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων που προκλήθηκαν από αυτήν. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το ακαδημαϊκό περιοδικό “Gender, Work & Organization”, το οποίο εξέτασε τον πλήρη πληθυσμό των ετεροφυλόφιλων παντρεμένων γονέων με διπλό εισόδημα από τον Φεβρουάριο έως τον Απρίλιο του 2020, διαπιστώθηκε ότι οι μητέρες παιδιών ηλικίας κάτω των 13 ετών είχαν μειώσει τις ώρες εργασίας τους πολύ περισσότερο από τους πατέρες κατά τη διάρκεια της αιχμής του COVID-19. Ειδικότερα, οι μητέρες μείωσαν τις ώρες εργασίας τους κατά περίπου 5% (δύο ώρες την εβδομάδα), ενώ οι ώρες εργασίας των πατέρων παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό σταθερές. Επιπρόσθετα, βρέθηκε πως οι μητέρες είναι σχεδόν τρεις φορές πιο πιθανό από τους πατέρες να εγκαταλείψουν τη δουλειά τους για να φροντίσουν ένα μέλος της οικογένειας.
Είναι γεγονός πως σε αρκετές χώρες της «γηραιάς» ηπείρου, κατά καιρούς, έχει τεθεί εκ νέου το ζήτημα περί ανισότητας των δύο φύλων, σε εργασιακό, σε κοινωνικό αλλά και οικογενειακό επίπεδο. Φυσικά, από το στόχαστρο δεν ξέφυγε ούτε η Ελλάδα με καθαρό στιγμιότυπο να αποτελεί η πορεία που πραγματοποιήθηκε, όπως και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, τον Νοέμβριο του 2019, με κύριο θέμα την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών σε ενδοοικογενειακό πλαίσιο.
Το θέμα της ισότητας των φύλων αποτελεί ένα διαχρονικό ζήτημα, καθώς η σχέση μεταξύ των δυο φύλων μεταβάλλεται ανά τους αιώνες. Αρχικά, στην αρχαιότητα οι γυναίκες δεν έχουν κανένα πολιτικό δικαίωμα ενώ σε κάποιους πολιτισμούς αυτές χαρακτηρίζονται ως «πράγμα». Με το πέρασμα των χρόνων η θέση των δυο φύλων διαμορφώνεται ως εξής: ο άντρας είναι ο αρχηγός του σπιτιού, αυτός που είναι υπεύθυνος για το οικογενειακό εισόδημα, την ασφάλεια και γενικά λαμβάνει τις αποφάσεις. Από την άλλη έχουμε την γυναικά, της οποίας οι αρμοδιότητές περιορίζονται μόνο στο πλαίσιο του οίκου. Όλα αυτά μέχρι την βιομηχανική επανάσταση, η οποία αποτέλεσε το εναρκτήριο λάκτισμα για την είσοδο των γυναικών στην αγορά εργασίας.
Αυτή η συμμέτοχη των γυναικών στον αμειβόμενο χώρο εργασίας, μετέβαλλε ριζικά την δομή της κοινωνίας. Από τότε οι γυναίκες εργάζονται, αμείβονται και ψηφίζουν (την αρχή έκανε η νέα Ζηλανδία το 1895). Πλέον οι γυναίκες αποτελούν σημαντικό παράγοντα για το εργατικό δυναμικό της κάθε χωράς, είναι ανεξάρτητες, ξετυλίγουν τα ταλέντα τους και γενικότερα διεκδικούν τα δικαιώματά τους με μεγαλύτερη ευκολία απ’ ότι στο παρελθόν. Ακόμα και οι κρατικοί μηχανισμοί έχουν μεταβληθεί πλήρως για να υποδεχθούν αυτήν την κοινωνική μεταβολή. Ιδρύθηκαν νέοι κρατικοί φορείς που βοηθούν την γυναικά να εξισορροπήσει τις οικογενειακές της υποχρεώσεις με την εργασία της και παράλληλα έχει θεσπιστεί νέα νομοθεσία που προστατεύει τους εργαζομένους γενικά και ειδικά τις γυναίκες για τις διακρίσεις που γίνονται εις βάρος τους, στο εργασιακό περιβάλλον.
Πώς όμως τοποθετείται ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) πάνω σε αυτό το ζήτημα;
Αρχικά, όταν ο ΟΗΕ, ιδρύθηκε το 1945, μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το ιδρυτικό καταστατικό προέβλεπε ότι μεταξύ των σκοπών του είναι και αυτός της προώθησης και της ενθάρρυνσης των θεμελιωδών ελευθεριών για όλους, χωρίς διάκριση φύλου, φυλής, γλώσσας ή θρησκείας. Κατά την πρώτη σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του οργανισμού η Frieda Dalen γίνεται η πρώτη γυναίκα που απευθύνεται στον οργανισμό, με την ανάγνωση μία ανοιχτής επιστολής σύμφωνα με την οποία προτρέπονται όλες οι γυναίκες του κόσμου να συμμετέχουν όλο και περισσότερο σε εθνικές και διεθνείς υποθέσεις. Η οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου γίνεται πραγματικότητα το 1948. Η Διακήρυξη εξηγεί για πρώτη φορά τα βασικά ατομικά, πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα όλων των ανθρώπων, ανδρών και γυναικών.
Ισότητα των φύλων σε Μεγάλη Βρετανία και Βουλγαρία
Όσον αφορά τη Μεγάλη Βρετανία και ειδικότερα την Αγγλία, όχι μόνο υφίσταται ισότητα των φύλων και πλήρης σεβασμός της υπόστασης του φύλου, αλλά ίσως παρατηρείται ένας φαβοριτισμός του γυναικείου φύλου από μερίδα αντρών, σε σημείο που οι λοιποί άντρες να έχουν αρχίσει να καταπιέζονται.
Περνώντας στην όμορη χώρα της Ελλάδας, Βουλγαρία, τα πράγματα είναι λίγο περίπλοκα. Από τη μία ένα μικρό ποσοστό γυναικών υπομένει την άσκηση ενδοοικογενειακής βίας, συνήθως οι γυναίκες που προέρχονται από φτωχές οικογένειες και από την άλλη πλευρά είναι αρκετά ανεξάρτητες και κατέχουν καλές θέσεις εργασίας.
Η περίπτωση της Ελλάδας
Γενικές επισημάνσεις
Ξεκινώντας με την αναφορά μας στο ελληνικό κράτος, μπορεί να επισημανθεί ότι σε κοινωνικό επίπεδο, αν και έχει διασφαλιστεί πλέον η πλήρης εξίσωση των δύο φύλων με βάση τις νομικές ρυθμίσεις που έχουν πραγματοποιηθεί, διακρίνεται μία επικράτηση των στερεοτύπων, η οποία γίνεται εμφανής μέσα από υποτιμητικά κατά κύριο λόγο σχόλια, τα οποία βασίζονται κυρίως στις επαγγελματικές ικανότητες των γυναικών. Το γεγονός αυτό, ίσως, κάνει τις γυναίκες να γίνονται πιο ανταγωνιστικά όντα στην προσπάθειά τους να αποδείξουν την αξία τους. Η κατάσταση ενδεχομένως να γίνεται ακόμη πιο πιεστική, όταν το αντίθετο φύλο ανήκει σε παλαιότερη γενιά, αναθρεμμένο με διαφορετικές αντιλήψεις.
Αν και η χώρα μας έχει ακόμη πολύ δρόμο μπροστά της, έχουν γίνει πολλές προσπάθειες τόσο από την ίδια την κοινωνία όσο και από την κυβέρνηση για να συμβάλουν στην πραγματική χειραφέτηση των γυναικών και στην ισότιμη αντιμετώπιση των δυο φύλων. Η κατάσταση είναι καλύτερη από πιο παλιά. Υφίστανται δυο αντίρροπες δυνάμεις, η πατριαρχία και ο φεμινισμός. Η πατριαρχική υπόσταση της οικογένειας φθίνει σαν θεσμός, γιατί παρατηρείται πως οι γυναίκες έχουν εκμοντερνιστεί, είναι πιο ανεξάρτητες, έχουν την δική τους εργασιακή καριέρα. Ωστόσο, στην περίπτωση που μια γυναίκα είναι έγγαμη και έχει τέκνα, αναλαμβάνει περισσότερους ρόλους, όπως η φροντίδα των παιδιών και οι δουλειές του σπιτιού. Η κοινωνία έχει αποδεχτεί ότι τα δυο φύλα είναι ισότιμα, όμως η γυναίκα εξακολουθεί να επωμίζεται τα περισσότερα «βάρη».
Τόσο το Σύνταγμα όσο και η Πολιτεία αναγνωρίζουν την ισότητα των δυο φύλων, αλλά η αποτύπωση της θεωρίας στην πράξη δεν πραγματοποιείται, όπως θα ήλπιζε κανείς. Τα παραδείγματα που μας φανερώνουν την ανυπαρξία της πολυπόθητης αυτής ισότητας στην καθημερινή ζωή πληθαίνουν: από τη διαφορετική αντιμετώπιση στον εργασιακό χώρο βάση του φύλου, στους έμφυλους διαχωρισμούς και στερεότυπα που αναπαράγονται και συχνά επιβάλλονται μέσα στην οικογένεια, στο σχολείο, στο διαδίκτυο. Πολλές φορές αρκεί μια κουβέντα για να αναπαραχθεί σεξιστικός λόγος έναντι των γυναικών, χωρίς, μάλιστα, το άτομο που την εκφράζει να κατανοεί το επιβλαβές περιεχόμενο των λεγόμενων του.
Επαγγελματικός τομέας
Περνώντας στον επαγγελματικό χώρο, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την ισότητα των δύο φύλων, η Ελλάδα κατέχει την προτελευταία θέση στην κατάταξη των Ευρωπαϊκών χωρών αφού μόνο το 49% των γυναικών απασχολούνται εργασιακά την ίδια ώρα που οι άνδρες καταλαμβάνουν το 70% στον τομέα της εργασίας. Χαρακτηριστική είναι ακόμη, η άνιση συγκέντρωση γυναικών και ανδρών σε διάφορους τομείς της εργασίας (τα λεγόμενα «ανδρικά» και «γυναικεία» επαγγέλματα). Ιδιαίτερης σημασίας είναι το γεγονός της ύπαρξης μικρού ποσοστού γυναικών στον τομέα προώθησης νομοθετικών πρωτοβουλιών στη Βουλή. Συγκεκριμένα, στην πολιτική σκηνή της χώρας, οι γυναίκες δεν εκπροσωπούν ούτε το 20% των μελών της Βουλής στην Ελλάδα. Είναι προφανές ότι η ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα δεν υπάρχει στη χώρα μας στον τομέα αυτό.
Συνεχίζοντας στον εργασιακό τομέα, η ύπαρξη των δύο φύλων διαχωρίζεται αρχικά από τους δύο κλάδους, ιδιωτικό και δημόσιο. Στο δημόσιο τομέα, όντας τα πράγματα διαφορετικά οι παρατυπίες δεν είναι μεγάλες. Στον ιδιωτικό τομέα, όμως, πολλές φορές είναι ο αντρικός πληθυσμός αυτός που καταλαμβάνει τις θέσεις ευθύνης καθώς και τις καλύτερα αμειβόμενες. Με άλλα λόγια, η διάκριση αυτή υφίσταται. Τα στερεότυπα που, δυστυχώς, ακολουθούν το γυναικείο φύλο έχουν να κάνουν κυρίως με την εγκυμονούσα κατάσταση, η οποία τις αποκόπτει για μεγάλα χρονικά διαστήματα από την πορεία προς την άνοδο της ιεραρχίας. Επιπλέον, να σημειωθεί ότι ακόμα και στις μέρες μας γίνεται διαχωρισμός σε αντρικά και γυναικεία επαγγέλματα. Στα δημόσια επαγγέλματα υπάρχουν πολλές διακρίσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών για λόγους εγκυμοσύνης για τις γυναίκες. Οι νέες γενιές δείχνουν να εξαλείφουν αυτές τις απόψεις σαν το παράδειγμα της Δύσης όμως υπάρχει ακόμη δρόμος μπροστά. Η ελληνική οικογένεια δεν έχει αποβάλλει ακόμη πλήρως την άποψη «η γυναίκα στο σπίτι, ο άντρας στη δουλειά». Κλείνοντας με την ανάλυση του ζητήματος, αξίζει να τονιστεί ότι, σε ένα πεδίο, αυτό της σεξουαλικότητας, δεν υφίσταται καθόλου ισότητα, καθώς η γυναίκα συνεχίζει να επικρίνεται, βεβαίως είτε από άντρες είτε από γυναίκες, καθώς εκτιμάται ότι έχει μεγαλύτερη σεξουαλικότητα από τον άντρα.
Επίλογος
Συνοψίζοντας, όπως προκύπτει από τα παραπάνω, κατά την ανάλυση του ιδιαίτερου αυτού ζητήματος, είναι «κοινό μυστικό» ότι, παρά την πρόοδο και εξέλιξη που χαρακτηρίζει την εποχή μας, εξακολουθούν να υπάρχουν τομείς στους οποίους παρουσιάζεται έλλειψη σεβασμού και ισότητας, είτε αυτό αφορά το φύλο, τη σεξουαλικότητα, τη θρησκεία ή τη φυλή του άλλου ατόμου. Εύκολα, λοιπόν, μπορούμε να εντοπίσουμε χάσματα μεταξύ γυναικών και ανδρών και να αντιληφθούμε πως πολλές δυνατότητες των γυναικών παραμένουν αναξιοποίητες λόγω των σημαντικών ανισοτήτων μεταξύ των φύλων. Τα στερεότυπα εναντίον των γυναικών συνεχίζουν να υπάρχουν και να μειώνεται, μέσω αυτών, η κοινωνική και οικονομική θέση αυτών. Μάλιστα, σε ορισμένες χώρες, εδραιώνονται νόμοι και πολιτικές που παραβιάζουν ξεκάθαρα τα δικαιώματα των γυναικών, όπως νόμοι που απαγορεύουν στις γυναίκες να κληρονομήσουν την περιουσία τους.
Σχετικά με την χώρα μας, η Ελλάδα κινείται με πολύ αργούς ρυθμούς στο θέμα της ισότητας, από τη στιγμή που τα στερεότυπα (πατριαρχία) υφίστανται και θα υφίστανται για χρόνια ακόμη μέσα στην ελληνική κοινωνία, λόγω της παράδοσης που κληροδοτείται στους νέους άντρες. Χωρίς πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές παρεμβάσεις, η κατάσταση αυτή δεν πρόκειται να μεταβληθεί σύντομα. Ειδικότερα, στις μέρες μας, που η γυναίκα έχει πολλούς ρόλους στη ζωή, όπως η εργασία, το σπίτι και η ανατροφή των παιδιών. Ωστόσο, πρόδηλο είναι ότι τα δυο φύλα είναι ισότιμα, αλλά εκ φύσεως διαφορετικά. Με άλλα λόγια, δεν δύνανται να φτάσουν στην επίτευξη πλήρους ισοτιμίας.
Βιβλιογραφία:
- Gender, Work & Organization: COVID-19 and the gender gap in work hours, 2020 (https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/gwao.12506)
- What Women Can Do Right Now To Advocate For Gender Equality, 2020 (https://www.forbes.com/sites/jenniferpalumbo/2020/10/14/what-women-can-do-right-now-to-advocate-for-gender-equality/#24bd55ce3b6f)
- Gender equality (https://www.unicef.org/gender-equality)
- Socialpolicy (https://socialpolicy.gr/2015/11/70-%CF%87%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1-%CE%BF%CE%B7%CE%B5-%CE%BF%CF%81%CF%8C%CF%83%CE%B7%CE%BC%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B9%CF%83%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1%CF%82-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CF%86.html
1η δημοσίευση άρθρου εδώ
https://www.lep.gr/yfistatai-isotita-metaxy-ton-dyo-fylo/
Πηγή εικόνας
https://www.eaas.gr/arthra-dimosieymata/i-isotita-ton-dyo-fylon
Υπεύθυνος Σύνταξης:
Αριστείδης Ρούνης
Συντάκτες:
Δημήτρης Αλούρης, Απόφοιτος Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας
Γεωργία Βουτσά, Φοιτήτρια Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών
Αλεξάνδρα Μπάσδου, Νομικός
Ευριδίκη- Μαρία Παπανικολάου, Φοιτήτρια Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ
Ορνέλλα Σολλάκου, Φοιτήτρια Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών
Βασίλης Τσιαπάλας, Φοιτητής Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών
Κατερίνα Τσάλιου, Τελειόφοιτη Νομικής
Χριστίνα Τσελεμπίδου, Διεθνολόγος