Του Αριστείδη Ρούνη*
Εισαγωγή
Είναι γεγονός πως ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι παραδοσιακοί χοροί, οι οποίοι υφίστανται σε κάθε έθνος ανά την υφήλιο. Έτσι, στην παρούσα ανάλυση θα αναλυθούν όλα εκείνα τα στοιχεία, που εννοιοδοτούν τον χορό «Τρεμουλιαστό».
Θεωρητικό πλαίσιο
Το πλαίσιο που καλύπτει αυτά τα στοιχεία περιορίζεται στην κοινωνική ομάδα που ορίζουμε ως «έθνος». Αν επιλέγαμε να εξεταστούν τα χαρακτηριστικά των χορών σε ένα κράτος, θα υπήρχε η πιθανότητα να υποπέσουμε σε σφάλμα. Ο πρώτος λόγος είναι ότι ότι σε ένα κράτος μπορεί να συναντήσει κανείς, τόσο παραδοσιακούς, όσο και μοντέρνους χορούς. Ο δεύτερος λόγος είναι πως υφίσταται ειδοποιός διαφορά μεταξύ των «εννοιών» κράτος και «έθνος». Σε ένα κράτος δηλαδή, υπάρχουν χοροί κοινωνικών ομάδων διαφόρων εθνών. Αυτό συμβαίνει διότι στις μέρες μας οι περισσότερες κοινωνίες είναι κατά κύριο λόγο πολυεθνικές ή τουλάχιστον δεν συνίστανται μόνο από τα άτομα ενός έθνους.
Κράτος και έθνος
Το κράτος αποτελεί μια έννοια, με βάση την οποία κατανέμεται η ανθρωπότητα σε διακριτές κυρίαρχες οντότητες. Για να υφίσταται καθεμιά από αυτές στην υφήλιο, πρέπει να διαθέτει πληθυσμό, σύνορα και εξουσία. Με άλλα λόγια, απαιτείται η ύπαρξη ατόμων, τα οποία θα διαβιούν σε καθορισμένη γεωγραφική περιοχή, όπου ασκείται διακυβέρνηση από μια κυβέρνηση. [1] Απεναντίας το έθνος ορίζεται ως το σύνολο των ατόμων με κοινή «πολιτισμική ταυτότητα». Με άλλα λόγια, τα άτομα αυτά διαθέτουν ίδια πολιτισμικά χαρακτηριστικά, μέσα από την καταγεγραμμένη ιστορία τους.
Κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά
Τα στοιχεία που «ενώνουν» τους ανθρώπους αυτούς είναι ο κοινός πολιτισμός ή κουλτούρα, ένας όρος που φέρει πληθώρα ορισμών. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά που στοιχειοθετούν την έννοια αυτή είναι η γλώσσα, η θρησκεία και οι κοινές παραδόσεις.
Λαογραφία
Ο επιστημονικός κλάδος που μελετά την κοινή παράδοση είναι η λαογραφία. Η λαογραφία μελετά τις εκδηλώσεις του «λαϊκού πολιτισμού», μέρος του οποίου είναι η παράδοση. [2] Με άλλα λόγια, η επιστήμη αυτή μελετά τον λαό, όπου ως λαός νοείται ο αγροτικός πληθυσμός, σε αντίθεση με το έθνος. [3]
Μελέτη περίπτωσης
Περνώντας στην περίπτωση της ελληνικής παράδοσης, πρέπει να οριοθετηθεί η ανάλυση μας. Είναι σημαντικό να τονιστεί πως με την έννοια ελληνική παράδοση δεν νοείται η παράδοση στο ελληνικό κράτος. Αντιθέτως, νοείται η παράδοση του Ελληνισμού. Με τον όρο Ελληνισμός αναφερόμαστε στο ελληνικό έθνος. Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε θα επισημανθούν στοιχεία του αγροτικού πληθυσμού του ελληνικού λαού. Οι παραδόσεις τηρούνται κυρίως στην επαρχία.
Παράδοση
Η παράδοση περιλαμβάνει τα ήθη – έθιμα, όπως αυτά μεταλαμπαδεύτηκαν από τους γηραιότερους στους νεότερους. Στα μεγάλα αστικά κέντρα συνήθως δεν τηρούνται, σε σχέση πάντοτε με κοινότητες της επαρχίας. Ένας λόγος μπορεί να είναι το γεγονός ότι στην επαρχία διαβιούν γηραιότεροι άνθρωποι.
Ελληνική παράδοση
Οι κάτοικοι από τα παλαιότερα έτη προσδίδουν ιδιαίτερη βαρύτητα στην διασκέδαση με τη συμμετοχή τους στα μουσικά δρώμενα του τόπου, δηλαδή σε δράσεις της ελληνικής παράδοσης. Παρευρίσκονται σε πολιτισμικές εκδηλώσεις, όπου το μέσο της διασκέδασης μπορεί να είναι τα χάλκινα όργανα, η κρητική λύρα ή η ποντιακή λύρα. Οι υπόψη εκδηλώσεις μπορεί να αποτελούνται από ένα έθιμο που σχετίζεται με την Χριστιανική Ορθόδοξη πίστη ή από ένα έθιμο, το οποίο τελεί μια πληθυσμιακή ομάδα του ελληνικού λαού σε μιας περιοχή της χώρας. Παρακάτω, θα αναφερθούμε σε συγκεκριμένη υποκατηγορία της ελληνικής παράδοσης και ειδικότερα στη «μουσική παράδοση».
Ελληνική μουσική παράδοση
Η μουσική παράδοση του ελληνικού λαού είναι ιδιαιτέρως πλούσια. Περιλαμβάνει τη παραδοσιακή μουσική της κάθε ομάδας του λαού, αλλά και τους παραδοσιακούς χορούς. Οι παραδοσιακοί χοροί είναι ο τρόπος έκφρασης του λαού υπό τους ήχους αυτού του είδους της μουσικής.
Χορός Τρεμουλιαστός
Ο χορός καλείται και Τρεμουλιστός.
Ιστορικά Στοιχεία
Ξεκινώντας να επισημανθεί πως αποτελεί παραδοσιακό χορό της Ανατολικής Ρωμυλίας[4]. Η Ανατολική Ρωμυλία ορίζεται ως η περιοχή που περικλείεται εντός δυο οροσειρών: προς βορρά από τον Αίμο και προς νότο από τη Ροδόπη[5]. Ο χορός ανήκει στην ευρεία κατηγορία των ελληνικών παραδοσιακών χορών. Ειδικότερα ανήκει σε αυτούς της Θράκης, της Βόρειας Θράκης, μιας από τις αλησμόνητες πατρίδες του Ελληνισμού.
Επιπλέον, αξίζει να επισημανθεί πως ο χορός είναι από το χωριό Αίμωνας. Οι κάτοικοι του χωριού Μπάνα τον μετέφεραν στο δικό τους χωριό και έτσι υπάρχει η άποψη ότι χορεύεται από τους Μπανιώτες του Κίτρους. Έλαβε το όνομά του από το χαρακτηριστικό τρεμούλιασμα που κάνει το κορμί κατά τη διάρκεια του χορού[6].
Χαρακτηριστικά
Είναι μεικτός χορός [7], χορεύεται δηλαδή, τόσο από άντρες όσο και από γυναίκες. Η λαβή των χεριών γίνεται από τους καρπούς με τεντωμένους τους αγκώνες προς τα κάτω, δηλαδή λαβή χεριών χαμηλή. Η φορά του χορού είναι δεξιόστροφη. Αποτελείται από τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος πραγματοποιείται κίνηση των χορευτών προς τα δεξιά. Στο δεύτερο μέρος έχουμε το χαρακτηριστικό τρεμούλιασμα με βήματα προς τα αριστερά (πίσω). Υφίσταται και το τρίτο μέρος, έπειτα από μικρή αλλαγή της μουσικής, όπου γίνονται τα γνωστά επιτόπια τριαράκια από τους χορευτές
Σχόλια – Πηγές
[1] https://www.huffingtonpost.gr/entry/omadopoiese-kraton-mia-tase-sta-valkania_gr_60547101c5b6cebf58cde1d2
[2] Προγενέστερο άρθρο στην σελίδα μας https://greekhumans.com/2021/08/19/greece-i-chara-tis-paradosis-apousiazei/
[3] Παπακώστα Κ., 2013, Εθνογραφία, λαογραφία και εθνοαρχαιολογία: Η χρήση της αναλογίας στη μελέτη της κεραμικής στον ελλαδικό χώρο, περιοδικό “Φιλόλογος”, τεύχος 154 https://www.academia.edu/Εθνογραφία_λαογραφία_και_εθνοαρχαιολογία_Η_χρήση_της_αναλογίας_στη_μελέτη_της_κεραμικής_στον_ελλαδικό_χώρο
[4] http://www.paradosiakoergastiri.gr/application/dances
[5] https://www.xronos.gr/arthra/thraki-anatoliki-romylia-meros-1
[6] https://egklegkle.weebly.com/uploads/2/8/5/1/28517179/dance-seminar-1.pdf
[7] http://users.sch.gr/sakis_lambrou/autosch/joomla15/index.php/thrakiotikoi-xoroi/tremouliastos-xoros
Φωτογραφία: Νίκος Αλβανούδης
*Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/general/