Του Παναγιώτη Μακρή*
Όταν πέθανε ο Αλέξανδρος το 323 π.Χ. στην Βαβυλώνα, άφησε πίσω του μια τεράστια και αχανής αυτοκρατορία που επεκτεινόταν από την Ελλάδα και την Μακεδονία έως την Ινδία. Τα βασικά προβλήματα που προέκυψαν ακολούθως του θανάτου του Αλέξανδρου ήταν αφενός το θέμα του διαδόχου, αφού δεν είχε ορισθεί κάποιος από τον ίδιο και αφετέρου η διατήρηση της αυτοκρατορίας.
Τον Ιούνιο του 323 π.Χ οι στρατηγοί του Αλέξανδρου αποφάσισαν στην Βαβυλώνα, το μέλλον της αυτοκρατορίας αλλά και της διαδοχής. Ο αδερφός του Αλέξανδρου ο Αρριδαίος, ο οποίος μετονομάστηκε σε Φίλιππος, ανακηρύχτηκε βασιλιάς, μέχρι την ενηλικίωση του γιού της Ρωξάνης και του Αλέξανδρου όπου θα αναλάμβανε αυτός τα βασιλικά καθήκοντα ως νόμιμος διάδοχος[1]. Αντιβασιλέας της αυτοκρατορίας ορίσθηκε ο Περδίκκας ενώ οι υπόλοιποι στρατηγοί ονομάσθηκαν σατράπες αναλαμβάνοντας ο καθένας από ένα τμήμα της αυτοκρατορίας.
Η περίοδος όμως που ακολούθησε μετά την συμφωνία της Βαβυλώνας ήταν γεμάτη εντάσεις και επαναστάσεις καθώς αρκετοί, όταν έμαθαν για τον θάνατο του Αλέξανδρου θέλησαν να αποσχιστούν από τον Μακεδονικό έλεγχο.
Αυτό έπραξαν και οι Αθηναίοι το καλοκαίρι του 323 π.Χ οι οποίοι ως ηγέτες του Αντιμακεδονικού συνασπισμού των πόλεων κρατών επαναστάτησαν. Τον συνασπισμό αυτόν αντιμετώπισε ο Αντίπατρος στις Θερμοπύλες, τον οποίο είχε αφήσει ο Αλέξανδρος διοικητή στην Ελλάδα. Αν και απωθήθηκε στην αρχή από τους Αθηναίους ο Αντίπατρος κατέφυγε στο φρούριο της Λαμίας. Εκεί την άνοιξη του 322 π.Χ ο Λεονάττος σατράπης της Ελλησποντικής Φρυγίας, κατάφερε να ανακουφίσει τον Αντίπατρο από την πολιορκία των Αθηναίων[2]. Την ίδια στιγμή οι βετεράνοι του στρατού οι οποίοι είχαν αναγκαστεί να ζήσουν στις ανατολικές σατραπείες επαναστάτησαν και αυτοί Την επανάσταση αυτή των βετεράνων κατέπνιξε ένας διοικητής του στρατού ονόματι Πείθων. Ο Περδίκκας με την σειρά του στην επιθυμία του να εδραιώσει και να ενοποιήσει την αυτοκρατορία του Αλέξανδρου θέλησε να κατακτήσει την Καππαδοκία, η οποία ήταν ακόμα υπό περσική κυριαρχία[3]. Σύντομα αυτή η κατάσταση όπως ήταν φυσικό οδήγησε σε εμφύλια σύγκρουση μεταξύ των Μακεδόνων αφού ο Κρατερός με τον Αντίπατρο επαναστάτησαν εναντίον του Περδίκκα βλέποντας την ολοένα και αυξανόμενη δύναμη του.
Οι πηγές που μας έχουν διασωθεί επικεντρώνονται στο γεγονός πως αυτή η εμφύλια διαμάχη ήταν στην ουσία μία οικογενειακή σύγκρουση. Συγκεκριμένα η Νίκαια κόρη του Αντιπάτρου ήταν αρραβωνιασμένη με τον Περδίκκα ο οποίος όμως έσπασε τον αρραβώνα του με την Νίκαια όταν η Ολυμπιάδα του πρόσφερε την κόρη της Κλεοπάτρα[4]. Επίσης τον Δεκέμβρη του 322 π.Χ. μόλις ένα χρόνο μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου ο Περδίκκας διατάζει να σταλούν τα λείψανα του Αλεξάνδρου στις Αιγές και στον τάφο που προετοιμαζόταν. Ο Πτολεμαίος όμως που ήταν σατράπης της Αιγύπτου αφού έπεισε τον αρχηγό της αποστολής λέγοντας του πως ο Αλέξανδρος ήθελε να θαφτεί στον ναό του Δία Άμμωνα στην Όαση της Σίβα μετέφερε το σώμα στην Αίγυπτο. Η αρπαγή του σώματος του Αλέξανδρου και η μεταφορά του στην Αίγυπτο από τον Πτολεμαίο ήταν για τον Περδίκκα μία πρόκληση με αποτέλεσμα να κινητοποιηθεί εναντίον του.
Ο Αντίπατρος βλέποντας την αυξανόμενη δύναμη του Περδίκκα συμμάχησε με τον Κρατερό, τον Πτολεμαίο και τον Λυσίμαχο διοικητή της Θράκης, δίνοντας τους τις κόρες του. Ο Περδίκκας έστειλε από την πλευρά του τον Ευμένη να εμποδίσει τον Κρατερό να περάσει στην Ασία από τον Ελλήσποντο. Ο Ευμένης ο οποίος ήταν ο προσωπικός γραμματέας του Αλέξανδρου και δεν είχε μεγάλη στρατιωτική και πολεμική εμπειρία αντιμετώπισε τον Κρατερό, τον πιο δυνατό από τους στρατηγούς, τον οποίο μάλιστα κατάφερε και να κερδίσει στην μάχη του Ελλησπόντου το 321 π.Χ.
Λίγο καιρό μετά πιθανόν τον Μάϊο του 321 π.Χ ο Περδίκκας καταφτάνει στην Αίγυπτο, εκεί επιχειρεί να διασχίσει τον Νείλο δύο φορές χωρίς επιτυχία. Τότε κατευθυνόμενος προς την Ηλιόπολη επιχείρησε να διασχίσει ξανά τον Νείλο με αποτέλεσμα μεγάλο τμήμα του στρατού να παρασυρθεί από το μεγάλο ποτάμι[5]. Ο Περδίκκας μετά από αυτές του τις αποτυχίες δολοφονήθηκε άδοξα από τους στρατηγούς του Πείθων και Σέλευκο τους οποίους είχε καλέσει στην σκηνή του για να τους συμβουλευτεί. Μετά τον θάνατο του Περδίκκα ο Αντίπατρος στον Τριπαράδεισο στην Συρία διευθέτησε ξανά την νέα κατάσταση των πραγμάτων. Τα πιο σημαντικά σημεία της συμφωνίας του Τριπαραδείσου αποτελεί ο διαχωρισμός της αυτοκρατορίας σε περιοχές και ο ορισμός διοικητών σε αυτές.
Ειδικότερα ο Πτολεμαίος συνέχισε να είναι ο διοικητής της Αιγύπτου, ο Σέλευκος και ο Πείθων οι εκτελεστές του Περδίκκα ορίσθηκαν διοικητές της Βαβυλωνίας και της Μηδίας αντίστοιχα. Ο Αρριδαίος ορίσθηκε διοικητής της Ελλησποντικής Φρυγίας και τέλος ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμος συνέχισε την διοίκηση της Παμφυλίας και της Λυκίας. Νέος αντιβασιλέας στην θέση του Περδίκκα ορίσθηκε ο Αντίπατρος ο οποίος πλέον διοικούσε έναν από τους μεγαλύτερους στρατούς.
Η συμφωνία του Τριπαραδείσου είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς αποτελεί στην ουσία το τέλος της ενοποιημένης αυτοκρατορίας του Αλέξανδρου. Το μικρό διάστημα μεταξύ της συμφωνίας της Βαβυλώνας και αυτής στον Τριπαράδεισο δείχνει το τεταμένο κλίμα και την αστάθεια που επικρατούσε μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου. Το πιο σημαντικό όμως είναι πως με την συμφωνία αυτή το 321 π.Χ. η ιστορία του Αλέξανδρου και της αυτοκρατορίας του τελειώνει και ξεκινάει η αιματηρή ιστορία των Διαδόχων και των Ελληνιστικών βασιλείων.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Austin M., The Hellenistic World From Alexander to the Roman Conquest, New York 2006
- Carol J. K., Alexander’s Diadochs And Their Destructive Wars, The Classical Journal Vol. 108 No. 3, 2013, pp. 362-368
- Bispham, E., Harrison, T., & Sparkes, B. A. (Eds.). (2010). The Edinburgh Companion to Ancient Greece and Rome. Edinburgh University Press.
[1] Το πρόβλημα όμως ήταν πως ο Αρριδαίος, ήταν νοητικά αδύναμος και δεν ήταν νόμιμος γιος του Φιλίππου ενώ ο γιος του Αλέξανδρου και της Ρωξάνης είχε και βαρβαρική καταγωγή.
[2] Ο πόλεμος αυτός έμεινε γνωστός ως Λαμιακός πόλεμος ο οποίος τελείωσε με την μάχη του Κραννώνα και την νίκη των Μακεδονικών δυνάμεων.
[3] Ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμος όμως, διοικητής της Παμφυλίας και Λυκίας αρνήθηκε να υποστηρίξει τον Περδίκκα στην επιχείρηση αυτή και όταν καλέστηκε από τον αντιβασιλέα για εξηγήσεις κατέφυγε στην αυλή του Αντίπατρου.
[4] Ο πραγματικός λόγος όμως της εμφύλιας διαμάχης μεταξύ των Μακεδόνων ήταν η ολοένα και αυξανόμενη δύναμη του Περδίκκα και ο φόβος που προκαλούσε αυτό στους υπόλοιπους Μακεδόνες.
[5] Οι αποτυχίες αυτές του Περδίκκα αλλά και η διοικητική του αυστηρότητα είχαν αρχίσει να δημιουργούν ένα κύμα αντιπάθειας προς το πρόσωπό του.
Πηγή εικόνας
Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/o-panagiotis-makris-sintaktis-sto-greekhumans/