Του Παναγιώτη Μακρή*
Ο Μέγας Αλέξανδρος είναι μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στην παγκόσμια ιστορία, Είναι φυσικό λοιπόν η εικόνα του και η ζωή του να επηρέασαν και την ίδια την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Όταν οι Ρωμαίοι εξουσίαζαν τον γνωστό κόσμο ο Αλέξανδρος και κυρίως η ζωή του πέρασαν σε ένα μυθολογικό επίπεδο διαμορφώνοντας τον ίδιο τους τον κόσμο. Οι Ρωμαίοι επαινούσαν τον Αλέξανδρο και προσπαθούσαν να μιμηθούν τις αρετές και τον χαρακτήρα του.
Προκειμένου όμως κάποιος να κατανοήσει την σχέση των Ρωμαίων με τον Αλέξανδρο είναι σημαντικό το γεγονός πως από την μετάβαση της Ρωμαϊκής δημοκρατίας σε αυτοκρατορία και σε όλη την μετέπειτα ιστορία της, η προσωπικότητα του Αλέξανδρου υπέστη πολλές αλλαγές και χρησιμοποιήθηκε αντίστοιχα από τον εκάστοτε ισχυρό άνδρα της εποχής.
Ξεκινώντας από την ύστερη Ρεπουμπλικανική περίοδο, ο Αλέξανδρος για τους Ρωμαίους ήταν εξίσου ένα τυραννικό παράδειγμα προς αποφυγή αλλά κυρίως για τους Ρωμαίους στρατηγούς ένα πρότυπο προς μίμηση . Αυτή η διπλή λειτουργία της εικόνας του φαίνεται μέσα από προσωπικότητες όπως του Πομπήιου ο οποίος ήθελε να αποκαλείται μέγας και του Καίσαρα ο οποίος δεν έκρυψε την απογοήτευση του όταν, επισκεπτόμενος τον τάφο του Αλέξανδρου σύγκρινε τα κατορθώματά του με αυτά του μεγάλου στρατηλάτη . Από την άλλη μεριά ο διάσημος ρήτορας Κικέρωνας φοβόταν πως ο Καίσαρας μιμούμενος τον Αλέξανδρο θα κατέληγε και αυτός ένας τύραννος.
Ο αντίκτυπος που είχε ο Αλέξανδρος αλλάζει στους πρώτους αιώνες της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Αν και η δημοκρατική ιδέα ήταν ακόμα ζωντανή στους Ρωμαίους ο Αλέξανδρος αποτελούσε ένα ήρωας του ελληνικού πολιτισμού. Ο Αύγουστος, ο πρώτος αυτοκράτορας και ιδρυτής της Ιουλιο-Κλαυδιανής δυναστείας επισκέφθηκε τον τάφο του Αλέξανδρου στην Αίγυπτο και επηρεάστηκε σημαντικά από αυτόν. Συγκεκριμένα άλλαξε την αυτοκρατορική σφραγίδα να απεικονίζει τον ίδιο τον Αλέξανδρο ενώ τα πορτρέτα του θύμιζαν κατά πολύ αυτά του Μακεδόνα βασιλιά.
Τον 2ο αιώνα μ.Χ. την εποχή των “καλών” αυτοκρατόρων Τραϊανού και Αδριανού γράφονται τα δύο διασημότερα έργα σχετικά με τον Μέγα Αλέξανδρο οι “Παράλληλοι Βίοι” του Πλουτάρχου και η “Αλεξάνδρου Ανάβασις” του Αρριανού το οποίο αποτελεί και την καλύτερη πηγή που έχουμε για τον Μέγα Αλέξανδρο . Την εποχή αυτή ο Μακεδόνας βασιλιάς ενσαρκώνει όλα τα ιδεώδη ενός Ομηρικού ήρωα. Ο αυτοκράτορας Τραϊανός ήταν αυτός που έφτασε την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία στην μεγαλύτερη εδαφική της ανάπτυξη ενώ όπως ο Αλέξανδρος ακολούθησε την ίδια διαδρομή με αυτόν στην εκστρατεία του στην Ανατολή αποτελώντας έτσι την πιο εντυπωσιακή μίμηση Ρωμαίου Αυτοκράτορα και Μέγα Αλεξάνδρου. Μετά τον θάνατο του η επιρροή του Αλέξανδρου εξασθένησε. Ο λόγος ήταν πως με τον Τραϊανό οι Ρωμαίοι πίστευαν πως όχι μόνο είχαν φτάσει τον Αλέξανδρο αλλά τον είχαν ξεπεράσει και για αυτό δεν υπήρχε λόγος να συνεχίσουν να τον μιμούνται.
Η εικόνα του Αλέξανδρου επανέρχεται τον 3ο αιώνα μ.Χ. στην εποχή των Σεβήρων. Η δυναστεία των Σεβήρων ιδρύθηκε από τον Σεπτίμιο Σεβήρο ο οποίος καταγόταν από την Αφρική και για αυτό πίστευε πως συνδεόταν με τον Αλέξανδρο. Επίσης την εποχή αυτή η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία αναδιοργανώθηκε και οι εξουσίες του αυτοκράτορα ενισχύθηκαν σημαντικά το οποίο έκανε τον Αλέξανδρο το ιδανικό μοντέλο προς μίμηση. Σε αυτό οδήγησε μάλιστα και οι πόλεμοι με τους Πάρθους στην ανατολή. Ο Σεπτίμιος Σεβήρος μιμήθηκε τον Αλέξανδρο όχι μόνο εκστρατεύοντας στην Μεσοποταμία αλλά και αντιγράφοντας πολεμικές τεχνικές του. Η πιο θρυλική όμως μίμηση του Αλέξανδρου συνέβη από τον γιό του Σεπτίμιου τον Καρακάλλα. Ο αυτοκράτορας Καρακάλλας παραλήρησε τον εαυτό του με τον Αλέξανδρο σε τέτοιο βαθμό που θεωρούσε τον εαυτό του μετενσάρκωσή του. Η λατρεία του Καρακάλλα για τον Αλέξανδρο φαίνεται και από τις προτομές του άλλα και από το γεγονός ότι χρησιμοποιούσε πράγματα όπως κύπελλα, δίσκους και όπλα που θεωρούσε ότι ανήκαν στον ίδιο τον Αλέξανδρο. Επίσης διέταξε όλες τις πόλεις της αυτοκρατορίας να γεμίσουν με αγάλματα και πίνακες του Αλέξανδρου και του ίδιου. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως ο Καρακάλλας όταν εκστράτευσε εναντίον των Πάρθων χρησιμοποίησε μία μακεδονικού τύπου φάλαγγα ενώ ονόμασε τους στρατηγούς του με τα ονόματα των στρατηγών του Αλέξανδρου. Τέλος Ο Καρακάλλας προσπάθησε πέρα από το να μιμηθεί την εικόνα του Αλέξανδρου να ενσαρκώσει και τις ιδέες του. Ειδικότερα η Constitutio Antoniniana που εκδόθηκε το 212 μ.Χ. πιθανόν να εμπνεύστηκε από το όραμα του Αλέξανδρου για ενότητα . Η αναβιωμένη λατρεία του Αλέξανδρου τελείωσε με τον θάνατο του τελευταίου αυτοκράτορα της δυναστείας των Σεβήρων, τον Αλέξανδρο Σεβήρο . Η προσωπικότητα όμως του Αλεξάνδρου συνέχισε να μαγεύει τους Ρωμαίους όχι μόνο στην Ρώμη αλλά και σε ολόκληρη την αυτοκρατορία.
Σε όλη την διάρκεια της Ρωμαϊκής κυριαρχίας και την μετατροπή της από δημοκρατία σε αυτοκρατορία ο Αλέξανδρος δεν σταμάτησε να εμπνέει και να διαμορφώνει την ζωή των Ρωμαίων. Η επιρροή του Μακεδόνα βασιλιά στους ηγέτες της Ρώμης είναι ίσως το πιο ισχυρό παράδειγμα για το πόσο σπουδαία ήταν η ζωή και τα κατορθώματά του στους Ρωμαίους και στην Ρώμη αντίστοιχα, οι οποίοι θαυμάζοντας τον Αλέξανδρο θέλησαν να μιμηθούν την ζωή του και να γίνουν και οι ίδιοι σπουδαίοι από τους πιο απλούς πολίτες μέχρι τον ίδιο τον αυτοκράτορα.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Barnett, G. Emulating Alexander: How Alexander΄s the Great Legacy fueled Rome’s wars with Persia, Great Britain 2017
- Wallace. S, “Approaching cultural identities in the Roman Word Alexander the Great and other Macedonian kings in the literary soures”, I. Stefanidis, V. Vlasidis, E. Kofos (eds), Macedonian identities through time, Thessaloniki 2010, 75-101
- Overtoom. L. N, “The Alexander’s of Rome”, presentation at the University of Maryland annual conference on History, 2008
Πηγή εικόνας
Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/o-panagiotis-makris-sintaktis-sto-greekhumans/