Του Αριστείδη Ρούνη*
Το ελληνικό έθνος
Τα κυριότερα χαρακτηριστικά που στοιχειοθετούν γενικότερα το έθνος είναι η γλώσσα, η θρησκεία και οι κοινές παραδόσεις. Τα κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά που «ενώνουν» τους ανθρώπους που αποτελούν το έθνος είναι ο κοινός πολιτισμός ή κουλτούρα, ένας όρος που φέρει πληθώρα ορισμών[1].
Η λαογραφία
Ο επιστημονικός κλάδος που μελετά την κοινή παράδοση είναι η λαογραφία. Η λαογραφία μελετά τις εκδηλώσεις του «λαικού πολιτισμού», μέρος του οποίου είναι η παράδοση. Με άλλα λόγια, η επιστήμη αυτή μελετά τον λαό, όπου ως λαός νοείται ο αγροτικός πληθυσμός, σε αντίθεση με το έθνος[2]. Περνώντας στην περίπτωση της ελληνικής παράδοσης, πρέπει να οριοθετηθεί η ανάλυση μας.
Η θρησκευτική παράδοση
Η θρησκευτική παράδοση του ελληνικού λαού είναι ιδιαιτέρως σημαντική. Όπως επισήμανε η κα. Σαραφούδη σε συνεντεύξεις της, που μας παραχώρησε στο https://greekhumans.com/,
τις οποίες μπορείτε να διαβάσετε διεξοδικά εδώ
https://greekhumans.com/synenteyxh-ths-eirhnhs-sarafoudh-laografia/
https://greekhumans.com/synenteyxh-ths-eirinis-saradoyfi-thriskeia-kai-paradosi/
«Η συνάντηση της λαογραφίας με την θρησκεία»
«Η επιστήμη της λαογραφίας δεν είναι μια στατική επιστήμη, αλλά συνεχώς εξελισσόμενη που καταγράφει και ερμηνεύει τις νέες όψεις και εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής και της λαϊκής δημιουργίας. Σημαντικό κλάδο της επιστήμης αυτής αποτελεί η θρησκευτική λαογραφία, η οποία εξετάζει την λαϊκή εκδοχή του θρησκευτικού φαινομένου και των τελετουργικών εκδηλώσεων στα πλαίσια του λαϊκού πολιτισμού. Να θυμίσουμε ότι η θρησκεία καθορίζει την μορφή και την ταυτότητα μιας κοινωνίας, προσδιορίζοντας και το επίπεδο του παραδοσιακού και νεωτερικού λαϊκού πολιτισμού ενός λαού. Πολλά μπορούμε να πούμε για την θρησκευτική λαογραφία, ίσως στο μέλλον μας δοθεί η ευκαιρία να εμβαθύνουμε περισσότερο στην μελέτη της λαϊκής λατρείας του λαού μας. Καθώς είναι και μια βιωματική σχέση με το ερευνώμενο αντικείμενο. Ενδεικτικά θα αναφέρω τη μπορεί να εξετάσει η θρησκευτική λαογραφία για να έχουν μια εικόνα οι αναγνώστες. Μπορεί να μελετήσει , εκκλησιαστικά πανηγύρια και τελετές, έθιμα που εντάσσονται στην λαϊκή λατρεία όπως είναι το «κουρμπάνι», τις λιτανείες και άλλες λατρευτικές πράξεις όπως είναι τα σαρανταλείτουργα, επίσημοι εορτασμοί αγίων και πολιούχοι των περιοχών. Η λατρεία της Παναγίας αλλά και τα χιλιάδες ονόματα της. Οι άγιοι προστάτες αλλά και οι θεραπευτές άγιοι. Τα μεγάλα προσκυνήματα της χώρας μας, η ιστορία των μονών, οι μοναχικές αδελφότητες και ο μοναχικός βίος γενικότερα, ο ναός και η ενοριακή ζωή, τα παρεκκλήσια στην ύπαιθρο και στους δρόμους και πολλά άλλα».
Μελέτη περίπτωσης – Έθιμα Δεκαπεντάγουστου ή της Παναγιάς
Δράττοντας την ευκαιρία με αφορμή τις συνεντεύξεις της κας. Σαραφούδη, όπου αναφέρεται στη λατρεία της Παναγιάς και φυσικά την επικαιρότητα, καθώς διανύουμε την περίοδο της νηστείας του Δεκαπενταύγουστου, θα σας παρουσιάσουμε έθιμα αυτής της περιόδου. Τη λαμπρότερη θεομητορική γιορτή της ζει ανήμερα Δεκαπενταύγουστου, η Ορθόδοξη Εκκλησία, που τιμά την Κοίμηση της Θεοτόκου. Η Κοίμηση της Θεοτόκου αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της χριστιανοσύνης και στην Ελλάδα γιορτάζεται από τη μία άκρη ως την άλλη με ιδιαίτερη λαμπρότητα και ευλάβεια[3].
Τήνος
Με Βασιλικό Διάταγμα του 1836, καθιερώθηκε ο εορτασμός της Παναγίας στην Τήνο να είναι οκταήμερος και να διαρκεί έως τα «εννιάμερα της Θεοτόκου», στις 23 Αυγούστου, όπου μέσα σε ατμόσφαιρα συγκίνησης, κατάνυξης και σεβασμού, ψάλλονται ύμνοι και εγκώμια, μπροστά στον επιτάφιο και την εικόνα. Ο δρόμος που οδηγεί από το λιμάνι στο ναό του Ευαγγελισμού, όπου βρέθηκε η εικόνα, είναι η μεγαλύτερη απόδειξη της άρρηκτης σχέσης του ελληνισμού με την Ορθοδοξία[4].
Πάτμος
Εκεί όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό μοναστήρι της Αποκάλυψης, οι μοναχοί του κάθε χρόνο τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, το οποίο έχει βυζαντινές καταβολές.
Την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου, ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μία μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα[5].
Σιάτιστα Κοζάνης
Εδώ έχουν το έθιμο των καβαλάρηδων προσκυνητών. Κρατά από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου οι καβαλάρηδες ανεβαίνουν στα στολισμένα άλογά τους και κατευθύνονται προς το μοναστήρι του Μικροκάστρου. Αφού προσκυνήσουν την εικόνα που χρονολογείται από το 1603 (πρόσφατη έρευνα τη χρονολογεί το 13ο αιώνα) επιστρέφουν στο χωριό και το πανηγύρι ξεκινά… και σταματά νωρίς το πρωί!
Κουφονήσια
Η Παναγιά τιμάται εν πλω. Κάτοικοι και επισκέπτες μπαίνουν στα καΐκια με προορισμό το εκκλησάκι της Παναγιάς στο Κάτω Κουφονήσι, ενώ στην επιστροφή γίνεται ένας ιδιότυπο «αγώνας», με τα καραβάκια να συναγωνίζονται για να δουν ποιος θα καταφέρει να φτάσει πρώτα στο Πάνω Κουφονήσι και μετά ακολουθεί γλέντι με μουσικές, χορούς και θαλασσινούς μεζέδες[6].
Σχόλια – Πηγές
[1] Προγενέστερα άρθρα στην σελίδα μας
https://greekhumans.com/choros-tremouliastos-analysh-toy-aristeidh-rounh/
https://greekhumans.com/serra-o-xoros-twn-pontiwn/
[2] Παπακώστα Κ., 2013, Εθνογραφία, λαογραφία και εθνοαρχαιολογία: Η χρήση της αναλογίας στη μελέτη της κεραμικής στον ελλαδικό χώρο, περιοδικό “Φιλόλογος”, τεύχος 154 https://www.academia.edu/Εθνογραφία_λαογραφία_και_εθνοαρχαιολογία_Η_χρήση_της_αναλογίας_στη_μελέτη_της_κεραμικής_στον_ελλαδικό_χώρο
[3] https://www.edweek.gr/dekapentabgoystos-ethima-kai-paradoseis-gia-ti-giorti-tis-panagias-se-oli-tin-ellada/
[4] https://www.edweek.gr/dekapentabgoystos-ethima-kai-paradoseis-gia-ti-giorti-tis-panagias-se-oli-tin-ellada/
[5] https://theprosperty.com/el/blog/%CE%B4%CE%B5%CE%BA%CE%B1%CF%80%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%85%CE%B3%CE%BF%CF%85%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%82-%CE%AD%CE%B8%CE%B9%CE%BC%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B4%CE%B1/
[6] https://www.nextdeal.gr/epikairotita/politismos/128541/dekapentaygoystos-ta-ethima-tis-panagias-se-oli-tin-ellada
Πηγή εικόνας
*Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/general/