Του Αριστείδη Ρούνη*
Εισαγωγή
Δημόσια Ιστορία ή ΔΙΣ! Ένας πολύ ενδιαφέρον επιστημονικός κλάδος, «γοητευτικός» θα λέγαμε! Είναι Ιστορία; Είναι! Αλλά προσεγγίζει το παρελθόν με μια διαφορετική από την ακαδημαϊκή Ιστορία οπτική. Η ΔΙΣ ως διεπιστημονικός κλάδος, μπορεί να συνεργαστεί με τη λαογραφία, τη δημοσιογραφία, τις τέχνες, όπως ο κινηματογράφος, αλλά και με τη ψυχολογία. Άρα, σχετίζεται φανερά με το συναίσθημα. Παρακάτω θα εξηγήσουμε με ποιο τρόπο. Ας τα βάλουμε πρώτα όμως, σε μια σειρά τα πράγματα, ξεκινώντας από τον ορισμό της ΔΙΣ.
Ο ορισμός
Όπως είδαμε σε προηγούμενο άρθρο της στήλης μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/pws-orizetai-h-dhmosia-istoria/
«ΔΙΣ» είναι η μελέτη των τρόπων με τους οποίους το παρελθόν ανασυγκροτείται, διαχέεται και αποτυπώνεται στη δημόσια σφαίρα.
Όπως είδαμε σε άλλο άρθρο της στήλης μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/peri-dhmosias-istorias/
Είναι πολύ σημαντικό να επισημανθεί πως «Δ.ΙΣ είναι η ιστορία που παράγεται έξω από τα πανεπιστήμια, έξω από τα ερευνητικά κέντρα, εκτός των τειχών».
Είδη Δημόσιας Ιστορίας
Ο καθηγητής Χάρης Αθανασιάδης προτείνει τρεις τύπους/είδη Δημόσιας Ιστορίας:
α) εκείνη που ασκείται από ακαδημαϊκούς και ιστορικοποιεί τα σύγχρονα προϊόντα ΔΙΣ, που συνήθως δημιουργούνται από μη ιστορικούς,
β) εκείνη που παράγεται «από τα κάτω», όπως π.χ. τα δίκτυα Προφορικής Ιστορίας, και
γ) εκείνη που απευθύνεται σε μη ακαδημαϊκά ακροατήρια και παράγεται είτε από επαγγελματίες ιστορικούς, είτε από μη ειδικούς.[1]
Η μνήμη και ο 20ος αιώνας
Όπως είδαμε σε άλλο άρθρο της στήλης μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/i-ennoiodotisi-tis-dimosias-historias/
Η ΔΙΣ αναπτύσσεται προνομιακά γύρω από τα κομβικά επεισόδια του τελευταίου αιώνα, στα οποία η μνήμη παίζει καθοριστικό ρόλο.
Τα ιστορικά μνημεία
Όπως είδαμε σε άλλο άρθρο της στήλης μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/einai-h-dhmosia-istoria-episthmonikos-tomeas/
Οι δημόσιοι ιστορικοί εξετάζουν φαινόμενα όπως οι τρέχουσες συζητήσεις για τα ιστορικά μνημεία.
Όπως είδαμε σε άλλο άρθρο της στήλης μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/mnhmeia-apoteloun-forea-dhmosias-istorias/
Τα μνημεία είναι οικοδομήματα που μας θυμίζουν κάτι. Μνημονεύουν κάποιο ιστορικό γεγονός. Η λέξη “μνημεία” προέρχεται από τη μνήμη. Μπορεί να είναι κάποιο άγαλμα, ένας αδριάντας, ένας οικίσκος, κάποιο γλυπτό.
“Τα μνημεία κουβαλούν το παρελθόν στο παρόν”. Έχει αυτό συναίσθημα; Για κάποιους όχι, από τη στιγμή που σε πολλές περιπτώσεις στην Ελλάδα, έχουν βανδαλιστεί μνημεία. Για τους περισσότερους όμως ανθρώπους τα μνημεία γεννούν αρκετά συναισθήματα, που συνήθως είναι η λύπη ή η νοσταλγία.
Η ατομική μνήμη
Όπως είδαμε σε άλλο άρθρο της στήλης μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/poia-h-sxesh-atomikhs-kai-syllogikhs-mnhmhs/
Μια προφορική πηγή, ένας αφηγητής φέρει προσωπικές αναμνήσεις, θετικές ή αρνητικές. Έτσι, η μνήμη του, η ατομική μνήμη, ταυτίζεται ή έχει αποκλίσεις με αναμνήσεις άλλων ανθρώπων, όπως λόγου χάρη της οικογένειας του. Έτσι, μια ατομική μνήμη σε μία συνέντευξη υπάρχει εντός μιας μνημονικής εργασίας που γίνεται σε πολλά επίπεδα μιας κοινωνίας.
Συλλογική Μνήμη
Όπως είδαμε σε άλλο άρθρο της στήλης μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/traymatiko-gegonos-syllogikh-mnhmh-h-lhthi/
η συλλογική μνήμη μνημονεύει συγκεκριμένα ιστορικά συμβάντα, σε άμεση σχέση με τις ανάγκες της ταυτότητας στο παρόν. «Η μνήμη διαθλά και παραποιεί ενίοτε όσα συνέβησαν στο παρελθόν». Αυτή φέρει συναίσθημα και έτσι είναι δυναμική, πλαστική και ευμετάβλητη. Καθώς η μνήμη είναι μεταβαλλόμενη, δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από το παρόν και τις ανάγκες στήριξης μιας συλλογικής ταυτότητας.
Τραυματική μνήμη
Όπως είδαμε σε άλλο άρθρο της στήλης μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/h-prosfygikh-mnhmh-einai-traymatikh/
Η τραυματική μνήμη αποτελεί ένα σημαντικό δομικό στοιχείο της συλλογικής μνήμης ενός λαού.
Το τραύμα
Βασικό στοιχείο της τραυματικής μνήμης είναι το τραύμα. Η έννοια αυτού είναι συνδεδεμένη με την ιστορική συνείδηση του 20ου αιώνα. Να το συναίσθημα στη ΔΙΣ. Ειδικά η Ελλάδα έχει άμεση σχέση με το τραύμα και μάλιστα όχι πολλά χρόνια πριν.
Προσφυγική μνήμη
Περνώντας στη προσφυγική μνήμη, «Η Μικρασιατική Καταστροφή και η προσφυγιά αποτελούν θεμελιακά στοιχεία διαμόρφωσης της ιστορικής μνήμης και κουλτούρας στη σύγχρονη Ελλάδα». Η προσφυγική μνήμη του μικρασιατικού ελληνισμού συναντάται στις ιστορίες των Ελλήνων που κατάγονται από την Μικρά Ασία. Η μνήμη αυτή αποτελεί εθνική μνήμη, με θεσμοθετημένες ημέρες μνήμης για τον μικρασιατικό ελληνισμό. Σε όλες τις εκδοχές της πρόκειται για μια μνήμη που είναι δραματική, άρα τραυματική μνήμη. Άρα, κρύβει το συναίσθημα της λύπης.
Το συναίσθημα στη ΔΙΣ
Η ΔΙΣ δεν είναι μόνο παράθεση πληροφοριών και γεγονότων, ούτε μόνο μια εύστοχη ανάλυσή τους. Καθώς έχει στο κέντρο της τη μνήμη είναι επίσης συναίσθημα και δράση.[2] Η ΔΙΣ σήμερα, είτε έχει να κάνει με τα τραύματα και με τις διαιρεμένες και τραυματισμένες μνήμες είτε έχει να κάνει με τη νοσταλγία, τη μελαγχολία, την ελπίδα ή την παραμυθία, είναι πάντως μια ιστορία, στην οποία τα συναισθήματα και η έμφαση των συναισθημάτων έχουν κεντρικό ρόλο. Από τη φύση της η ΔΙΣ ασχολείται με ζητήματα επώδυνα και πολλές φορές αντιφατικά. Οι μνήμες σε πολλά από αυτά είναι διαιρεμένες – το ίδιο και οι ερμηνείες τους.[3]
Επίλογος
Όπως είδαμε σε άλλο άρθρο της στήλης μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/to-antikeimeno-ths-dhmosias-istorias/
Η ΔΙΣ κυριαρχείται από μύθους και αφηγήσεις φορτισμένες συναισθηματικά, την ίδια ώρα που η επιστημονική ιστορία γίνεται όλο και πιο σοβαρή.
Πηγές
[1] Χαράλαμπος Κουργιαντάκης, Δημόσια Ιστορία και εκπαιδευτικές πρακτικές, ανακτήθηκε από: https://erkyna.gr/e_docs/periodiko/dimosieyseis/filologia/t21-03.pdf
[2] https://epohi.gr/articles/ti-einai-kai-ti-kanei-h-dhmosia-istoria/
[3] Αντώνης Λιάκος, ανακτήθηκε από: https://opencourses.uoa.gr/modules/document/file.php/ARCH9/%CE%94%CE%B9%CE%B4%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%20%CE%A0%CE%B1%CE%BA%CE%AD%CF%84%CE%BF/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%AC%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82/PDF/%CE%95%CE%BD%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1%2015-%20%CE%94%CE%B7%CE%BC%CF%8C%CF%83%CE%B9%CE%B1%20%CE%99%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1.pdf
Πηγή εικόνας
https://brainhackingacademy.gr/blog/memory-palaces/
*Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/general/