Του Αριστείδη Ρούνη*
Εισαγωγή στη Δημόσια Ιστορία
Δημόσια Ιστορία ή ΔΙΣ! Ένας πολύ ενδιαφέρον επιστημονικός κλάδος, «γοητευτικός» θα λέγαμε! Είναι Ιστορία; Είναι! Αλλά προσεγγίζει το παρελθόν με μια διαφορετική από την ακαδημαϊκή Ιστορία οπτική.
Ο ορισμός της ΔΙΣ
Όπως είδαμε σε προηγούμενο άρθρο της στήλης μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/pws-orizetai-h-dhmosia-istoria/
«ΔΙΣ» είναι η μελέτη των τρόπων με τους οποίους το παρελθόν ανασυγκροτείται, διαχέεται και αποτυπώνεται στη δημόσια σφαίρα.
Όπως είδαμε σε άλλο άρθρο της στήλης μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/peri-dhmosias-istorias/
Είναι πολύ σημαντικό να επισημανθεί πως «Δ.ΙΣ είναι η ιστορία που παράγεται έξω από τα πανεπιστήμια, έξω από τα ερευνητικά κέντρα, εκτός των τειχών».
Η μνήμη και ο 20ος αιώνας
Όπως είδαμε σε άλλο άρθρο της στήλης μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/i-ennoiodotisi-tis-dimosias-historias/
Η ΔΙΣ αναπτύσσεται προνομιακά γύρω από τα κομβικά επεισόδια του τελευταίου αιώνα, στα οποία η μνήμη παίζει καθοριστικό ρόλο.
Η μνήμη
Ας δούμε τώρα την έννοια της Μνήμης. Τι είναι λοιπόν μνήμη;
Η μνήμη αποτελεί κεντρικό ζήτημα στην προφορική Ιστορία. Διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στις ηχητικές πηγές και στη Δημόσια Ιστορία. Οι αναπολήσεις της μνήμης είναι το πρωτογενές υλικό ενός ερευνητή προφορικής ιστορίας. Αυτή δεν είναι μόνο η πηγή της προφορικής ιστορίας, αλλά το υποκείμενο της έρευνας.[1]
Η μνήμη αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον πεδίο μελέτης όσον αφορά την τυπολογία, τις προσεγγίσεις και τις έννοιες που έχουν πρόσφατα τεθεί στο μικροσκόπιο. Έχει αρχίσει να έρχεται σε επαφή με άλλα επιστημονικά πεδία, πέρα από την ψυχολογία.[2]
Το συναίσθημα στη μνήμη
Φέρει η μνήμη συναίσθημα;
Όπως είδαμε σε άλλο άρθρο της στήλης μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/to-synaisthhma-sth-dhmosia-istoria/
Ναι φέρει!
Οι παράγοντες αύξησης του ενδιαφέροντος για τις Μελέτες Μνήμης
Ένας από τους λόγους που αυξήθηκε το ενδιαφέρον για τις Μελέτες Μνήμης είναι ολοφάνερα τα τραύματα πολέμων. Με άλλα λόγια, το τραύμα που έχει μείνει από τους ήρωες που συμμετείχαν στους Μεγάλους Αγώνες του Ελληνικού έθνους. Επιπλέον η πολύπλευρη γενοκτονία , εθνοκάρθαση, που με την εξέλιξη της νέας τεχνολογίας, υπάρχει η επιθυμία να ξεθαφτούν τα τραυματικά γεγονότα του παρελθόντος. Στην ουσία «Η σύγχρονη εποχή έχει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα: ξεχνά».[3]
Η ατομική μνήμη
Μια προφορική πηγή, ένας αφηγητής φέρει προσωπικές αναμνήσεις. Έτσι, η μνήμη του, η ατομική μνήμη, ταυτίζεται ή έχει αποκλίσεις με αναμνήσεις άλλων ανθρώπων, όπως λόγου χάρη της οικογένειας του. Έτσι, μια ατομική μνήμη σε μία συνέντευξη υπάρχει εντός μιας μνημονικής εργασίας που γίνεται σε πολλά επίπεδα μιας κοινωνίας.[4]
Συλλογική μνήμη
Όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενο άρθρο μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/traymatiko-gegonos-syllogikh-mnhmh-h-lhthi/
η συλλογική μνήμη μνημονεύει συγκεκριμένα ιστορικά συμβάντα. Ένα από αυτά μπορεί να είναι για παράδειγμα το ιστορικό γεγονός της Μικρασιατικής Καταστροφής και κατ’ επέκταση τα προσφυγικά ρεύματα των Ελλήνων της Μικρασίας, του Πόντου και της Θράκης. «Η μνήμη διαθλά και παραποιεί ενίοτε όσα συνέβησαν στο παρελθόν». Αυτή φέρει συναίσθημα και έτσι είναι δυναμική, πλαστική και ευμετάβλητη.[5] Καθώς η μνήμη είναι μεταβαλλόμενη, δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από το παρόν και τις ανάγκες στήριξης μιας συλλογικής ταυτότητας. Η συλλογική μνήμη δημιουργεί συλλογική ταυτότητα. Άρα, συγκροτείται η συλλογική ταυτότητα, μέσα από τη μνήμη. Τα μέσα που γίνεται αυτό είναι οι τελετές, οι εορτασμοί και η ανέγερση μνημείων.[6]
Η σχέση ατομικής και συλλογικής μνήμης
Όπως είδαμε σε άλλο άρθρο της στήλης μας, το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ
https://greekhumans.com/poia-h-sxesh-atomikhs-kai-syllogikhs-mnhmhs/
Ο ερευνητής προφορικής ιστορίας Trevor Lummis θεωρεί ότι «οι περισσότερες συνεντεύξεις προφορικής ιστορίας είναι συνδυασμός προσωπικής και δημόσιας μνήμης».[7] Δηλαδή, όταν ο αφηγητής ανακαλεί στη μνήμη του ιστορικά γεγονότα που αφορούν μια πολυπληθή ομάδα, θα είναι αυτά που έχουν ασκήσει και σε αυτόν επίδραση. Άρα, είναι η ατομική μνήμη και απεναντίας υφίσταται το συλλογικό βίωμα, για παράδειγμα οι μνήμες από ένα τραυματικό γεγονός. Ωστόσο, η σχέση μεταξύ ατομικής και συλλογικής μνήμης δεν είναι μονόδρομος. Δεν σημαίνει δηλαδή ότι οι προσωπικές αναμνήσεις θα αποτελούν πάντοτε τμήμα μιας συλλογικής αφήγησης.[8]
Ο Connerton υποστηρίζει τον ισχυρισμό του Χαλμπβάκς, καθώς αναφέρει ότι «όσο προσωπική κι αν είναι μια ανάμνηση, όσο κι αν προέρχεται από γεγονότα που βιώνουμε μόνοι μας χωρίς μάρτυρες ή από σκέψεις και συναισθήματα που παραμένουν άρρητα, υφίσταται ως σχέση με ένα ολόκληρο σύνολο από αντιλήψεις που κατέχουν πολλοί άλλοι άνθρωποι: με πρόσωπα, τόπους, ημερομηνίες, λόγια μορφές γλώσσας.[9]
Πηγές
[1] Lynn Abrams, Θεωρία προφορικής ιστορίας, μετάφραση Λουκάς Ρινόπουλος (Αθήνα: Πλέθρον, 2014) σ. 113
[2] Μερτ Καγιά, Ο εξισλαμισμός των Ελλήνων της Μικράς Ασίας την περίοδο 1919-1925 – Μια μελέτη μνήμης, (Θεσσαλονίκη: Κυριακίδη, 2021) σ. 68
[3] Ό.π., σ.68
[4] Στο ίδιο, σ. 114
[5], Αιμιλία Σαλβάνου, «Η συγκρότηση της Προσφυγική μνήμης: το παρελθόν ως ιστορία και πρακτική», (Αθήνα: Νεφέλη, 2018), 19
[6] Πολυμέρης Βόγλης, «Δ.ΙΣ 50: Εισαγωγή στη Δημόσια Ιστορία», (Εισήγηση, 04 Ιανουαρίου 2023)
[7] Στο ίδιο, σ. 127
[8] Στο ίδιο, σ. 145
[9] Ό.π., σ.70-72
Πηγή εικόνας
Μπορείτε να δείτε όλες τις αναλύσεις για τη Δημόσια Ιστορία εδώ
https://greekhumans.com/category/arthrography/theory-of-public-history/
*Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/general/