Σήμερα θα σας διηγηθώ μια ιστορία: για το Πανόραμα του Θων που βρισκόταν σε εκείνη περίπου τη θέση που βρίσκεται τώρα ο δισκοβόλος του γλύπτη Κώστα Δημητριάδη απέναντι από το Καλλιμάρμαρο.
Το Πανόραμα του Θων ονομάστηκε έτσι λόγω του επιφανούς επιχειρηματία Νικόλαου Θων. Το Πανόραμα δεν αγαπήθηκε από τους Έλληνες που το έβλεπαν σαν κάτι εξωγήινο και γκρεμίστηκε το 1915 ή κατ’ άλλους το 1921.
Το Πανόραμα χτίστηκε το 1895, ένα χρόνο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας. Από το Καλλιμάρμαρο Στάδιο τους χώριζε τότε ο Ιλισσός ποταμός.
Αλλά για τον Ιλισσό ποταμό θα σας γράψω μια άλλη φορά.
Το Πανόραμα λοιπόν ήταν ένας πολυχώρος ψυχαγωγίας, πολύ δημοφιλής στην Ευρώπη και την Αμερική κατά τον 19ο αιώνα, γνωστό και ως Diorama, Cyclorama και Cosmorama. Έμπαινες μέσα σε αυτό το -ψυχρό εξωτερικά- πανοραμικό κτίριο της Αθήνας και ένας νέος φανταστικός κόσμος ανοιγόταν. Ο επισκέπτης ανέβαινε στις σκάλες και του δημιουργείτο μία ψευδαίσθηση συνέχειας σε έναν 360º ζωγραφισμένο χώρο, μαζί με έργα τέχνης, εικόνες και προβολές φιλμ της εποχής. Όπου και να γύρναγες το βλέμμα σου, πάνω, κάτω, δεξιά, αριστερά, σε περίμενε μία ξεχωριστή εμπειρία. Στο Πανόραμα προβάλλονταν σκηνές από την πολιορκία του Παρισιού το 1870 από τον σύνδεσμο γερμανικών κρατών υπό την ηγεσία της Πρωσίας. Το σινεμά κάποια χρόνια αργότερα θα αντικαθιστούσε θεάματα και χώρους σαν το Πανόραμα.
Θα σας παραθέσω ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημά μου Amor fati στο οποίο αναφέρομαι σε ένα αντίστοιχο Πανόραμα στο Βερολίνο του Μεσοπολέμου:
(…) Ξαναγύρισαν στις φωτογραφίες. Η γιαγιά της έβαλε το δάχτυλο πάνω σε μια από αυτές.
«Αυτός είναι ο Αριστείδης. Κι εγώ δίπλα του. Πίσω μας η πύλη του Βραδεμβούργου. Στο Βερολίνο. Στην Παρίζερ Πλατζ».
Πλησίασε η Νάντια τη φωτογραφία κοντά της. Ήθελε να παρατηρήσει τον Αριστείδη. Ένας πανέμορφος νέος με αέρινα μαλλιά να φεύγουν προς τα πίσω κι ένα κασκόλ τυλιγμένο στο λαιμό του.
«Κάποτε αρραβωνιαστήκαμε».
Τι; Άλλο και τούτο. Εκεί που είσαι παιδί και νομίζεις πως όλα είναι τακτοποιημένα δίπλα σου – ο παππούς και η γιαγιά, ο μπαμπάς και η μαμά – τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται. Οι ζωές των ανθρώπων έχουν πολυπλοκότητα, ψάχνουν εναγωνίως να βρουν το χώρο τους σε αυτό τον κόσμο, κι εσύ νομίζεις πως όλα είναι εξαρχής με τους κανόνες που σου παρουσιάζουν.
Γύρισε σελίδα και τους ξανάδε μπροστά σε ένα άλλο κτήριο. Γωνιακό, με δύο πυργίσκους, είχε μια πινακίδα πάνω από την αψιδωτή είσοδο, αλλά δεν μπορούσε να διακρίνει τι γράφει.
«Κι αυτό στο Βερολίνο. Είχαμε πάει στο Panopticum. Ένα είδος πανοράματος. Είχε μια κυκλική καμπυλωτή οθόνη και οι φωτογραφίες περνούσαν από δεξιά προς τα αριστερά κι εξαφανίζονταν συγχρόνως με το χτύπημα ενός κουδουνιού που ειδοποιούσε για τη νέα φωτογραφία που θα εμφανιζόταν από δεξιά. Μεγάλες πόλεις, εξωτικά μέρη, σταθμοί τρένων, μνημεία, ιθαγενείς και εσκιμώοι, βουνά και θάλασσες, άγρια ζώα, παγόβουνα και αμμουδιές εμφανίζονταν σε αυτές τις φωτογραφίες κι όταν έβγαινες από την αίθουσα, είχες την αίσθηση πως είχες ταξιδέψει στα πέρατα του κόσμου».
Γύρισε κι άλλη σελίδα η Νάντια. Τώρα τους έβλεπε σε μια σκεπαστή αγορά.
«Στη αγορά της πλατείας Μάγκντεμπουργκ».
Καθισμένοι σε ένα κιόσκι με λευκό, κόκκινο και γαλάζιο πυργίσκο.
«Στο πάρκο του Τίαργκάρντεν».
Ακουμπώντας σε μια γέφυρα, μπροστά από ένα μεγαλοπρεπές άγαλμα.
«Στη γέφυρα Μπέντλερ. Το άγαλμα είναι του Φρειδερίκου Γουλιέλμου και της βασίλισσας Λουίζας».
Κι άλλες, κι άλλες. Πολλές φωτογραφίες.
«Τόσες αναμνήσεις, γιαγιά. Τι έγινε; Πώς είναι δυνατόν να ξεκόψει κανείς από αυτές;»
Αλήθεια, είχε ξεκόψει από αυτές; Τι σημασία είχε πια.
«Ένα χρόνο κράτησαν οι όμορφες μέρες. Μετά…».
«Μετά;» (…)
Πηγή Φωτογραφίας
https://www.facebook.com/nelly.spatharis
Νέλλη Σπαθάρη