Η κα. Anahit Nalbandyan, Επικεφαλής του τμήματος σύνταξης και εκδόσεων του Στρατιωτικού πανεπιστημίου της Αρμενίας – Δρ. Διεθνών Σχέσεων μιλάει στο GreekHumans
Διαβάστε παρακάτω την συνέχεια της συνέντευξης, που μας παραχώρησε, απαντώντας στις ερωτήσεις μας για τον «παράγοντα» Τουρκία.
Τουρκική Δημοκρατία
Περνώντας στο κράτος που γειτνιάζει, τόσο με την Ελλάδα όσο και με την Αρμενία, την Τουρκική Δημοκρατία ή απλά Τουρκία, επιτρέψτε μου να σας ρωτήσω, θεωρείτε πως κατά τη διάρκεια της Προεδρίας Ερντογάν, η Τουρκία αποτελεί παράγοντα αποσταθεροποίησης της Περιφερειακής Ασφάλειας, αλλά και της εγχώριας σε αυτή ασφάλειας; Υπενθυμίζονται δυο γεγονότα. Κατά πρώτον, σύμφωνα με δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων, οι επιχειρήσεις στην Συρία, έγιναν για ειρηνευτικούς σκοπούς. Κατά δεύτερον, πληθώρα Τούρκων πολιτών συνελήφθησαν, έπειτα από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016.
Αναλαμβάνοντας την εξουσία στην Τουρκία από το 2002, οι πολιτικές δραστηριότητες του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) στόχευαν στην εγκαθίδρυση ενός αυταρχικού συστήματος στη χώρα και στην ενίσχυση της αποκλειστικής εξουσίας του αρχηγού του κόμματος Ερντογάν. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, ο Ερντογάν και η πολιτική του ομάδα βασίστηκαν στην ευρέως διαδεδομένη εθνικιστική ιδεολογία που επικρατεί στην Τουρκία, ενώ προσπαθούσαν να αυξήσουν την επιρροή του θρησκευτικού (ισλαμικού) στοιχείου σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής και να περιθωριοποιήσουν τους «κοσμικούς» αντιπάλους.
Οι αυταρχικές φιλοδοξίες του Ερντογάν και του κόμματός του έγιναν ιδιαίτερα αισθητές μετά το 2012 και ο ρυθμός αυξήθηκε σημαντικά μετά από την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016. Σήμερα, η Τουρκία έχει μετατραπεί πλήρως από το πρώην κοινοβουλευτικό σύστημα σε ένα αυταρχικό κράτος με περιορισμούς και αντισταθμίσεις, όπου όλη η πολιτική εξουσία συγκεντρώνεται στην εκτελεστική εξουσία, στα χέρια του κυβερνώντος κόμματος.
Η πολιτική της Τουρκίας υπέστη σημαντικό μετασχηματισμό, ειδικά μετά τα γεγονότα του 2016. Μέσα σε ένα χρόνο μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, με το πρόσχημα της συνεργασίας με το κίνημα Γκιουλέν, ο Ερντογάν εξαπέλυσε διώξεις στην κοινωνία των πολιτών, δημοσιογράφους και τα ΜΜΕ, τους πολιτικούς του αντιπάλους, τον στρατό. Περισσότεροι από 150.000 άνθρωποι απολύθηκαν στην Τουρκία, μεταξύ των οποίων δημόσιοι υπάλληλοι, στρατιωτικοί, ακαδημαϊκοί και καθηγητές. Μόνο ο αριθμός των απολυμένων δικαστών και εισαγγελέων ξεπέρασε τις 4.000. Συνολικά, περισσότερα από 500.000 άτομα διώχτηκαν εκείνη την περίοδο, ο αριθμός των κρατουμένων ξεπέρασε τους 96.000, έκλεισαν περισσότερα από 3.000 εκπαιδευτικά ιδρύματα, περίπου 200 ΜΜΕ, καθώς και περισσότεροι από 300 δημοσιογράφοι συνελήφθησαν. Αξιοσημείωτο είναι ότι πάνω από το 30% των διπλωματών στο τουρκικό διπλωματικό σώμα απολύθηκαν με το πρόσχημα της συνεργασίας με το κίνημα Γκιουλέν μέσα σε ένα χρόνο μετά την απόπειρα πραξικοπήματος. Ως αποτέλεσμα και συνέχεια της αλλαγής της εσωτερικής πολιτικής, άλλαξε και η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας Αν ο Νταβούτογλου πρότεινε μια πολιτική «μηδενικών προβλημάτων» με τους γείτονες, η ιδέα της «πολύτιμης μοναξιάς» επικράτησε σταδιακά στην εξωτερική πολιτική ατζέντα της Τουρκίας, με τον εκπρόσωπο του Ερντογάν Ιμπραήμ Καλίν να την εξηγεί ως ανάγκη υπεράσπισης των αξιών και των εθνικών συμφερόντων της Τουρκίας.
Στη «Νέα Τουρκία» που κήρυξε ο Ερντογάν, η οποία υποτίθεται ότι θα ήταν πιο δημοκρατική και σύγχρονη με μια σύγχρονη κοινωνία, στην πραγματικότητα, στη σκιά της ιδέας της «δημοκρατίας» υπέβοσκε ο ανερχόμενος εθνικισμός, οι διαδικασίες ενίσχυσης του αυταρχικού συστήματος και η πόλωση της κοινωνίας.
Οι εσωτερικές πολιτικές διεργασίες στην Τουρκία και οι αλλαγές στην κρατική ιδεολογία στη χώρα αυτή έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην περιφερειακή πολιτική της Άγκυρας. Η αυταρχική Τουρκία του Ερντογάν, με εθνικιστικές-ισλαμικές ιδέες, έχει γίνει και πάλι μία από τις κύριες απειλές για την περιφερειακή ασφάλεια. Μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα, ο Ερντογάν, ο οποίος βαθαίνει τη συνεργασία με το Εθνικιστικό Κίνημα, μεταξύ άλλων στον απόηχο της εθνικιστικής τους ατζέντας, είναι πιθανό να ακολουθήσει μια πιο επιθετική εξωτερική και αμυντική πολιτική επιδιώκοντας να εδραιώσει την κυριαρχία του στην Τουρκία.
Ως εκ τούτου, κατά την αξιολόγηση των προκλήσεων που προέρχονται από την Τουρκία, είναι απαραίτητο όχι μόνο να μελετηθεί η εξωτερική πολιτική και η πολιτική ασφαλείας της τελευταίας, αλλά και να αξιολογηθούν σωστά οι εσωτερικές πολιτικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα εκεί.
Σύρραξη Αρμένιων – Αζέρων
Συνεχίζοντας στην ίδια κατεύθυνση, επιτρέψτε μου να αναφερθώ στην πολυήμερη σύγκρουση στο Αρτσάχ το 2020. Η Τουρκία επενέβη φανερά. Αναφέρθηκε πως ο λόγος της εμπλοκής της ήταν το σύνθημα: «Bir millet, iki devlet (Ένα έθνος, δυο κράτη)». Ποια η άποψη σας; Τι εκτιμάτε ότι φιλοδοξεί να κερδίσει η Τουρκία, μέσω της εξωτερικής πολιτικής της;
Ο κύριος στρατιωτικός εταίρος της Τουρκίας στον Νότιο Καύκασο είναι το Αζερμπαϊτζάν, με το οποίο η στρατιωτικο-τεχνική συνεργασία έχει ενταθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, μετά το 2010, όταν υπεγράφη το πρωτόκολλο για τη στρατιωτική συνεργασία Αρμενίας-Ρωσίας, το οποίο παρέτεινε την ανάπτυξη της ρωσικής στρατιωτικής βάσης στην Αρμενία έως το 2044. Το Αζερμπαϊτζάν και η Τουρκία σύντομα υπέγραψαν συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας και αμοιβαίας βοήθειας, η οποία δεσμεύτηκε να «υποστηρίξει το ένα το άλλο σε περίπτωση στρατιωτικής επίθεσης”. Ταυτόχρονα, τα τελευταία χρόνια έχουν ενταθεί τόσο οι διμερείς στρατιωτικές ασκήσεις Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν όσο και η τριμερής στρατιωτικοπολιτική συνεργασία με την συμμετοχή και της Γεωργίας.
Το Αζερμπαϊτζάν δεν είναι μια συνηθισμένη χώρα για την Τουρκία, και δεν μπορεί να συγκριθεί με άλλους γείτονες. Το γεγονός αυτό προέρχεται από την εγγύτητα των πολιτιστικών ταυτοτήτων τους. Η εγγύτητα των δύο χωρών έχει οδηγήσει σε αλληλεξάρτηση. Κανένα από τα μέρη δεν είναι ελεύθερο στις επιλογές του και πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη θέση του συμμάχου του. Πρέπει να δείχνουν ακλόνητη πίστη η μια χώρα στην άλλη. Αυτό είδαμε το 2009 όταν η Αρμενία άρχισε μια διαδικασία διπλωματικής προσέγγισης με την Τουρκία, αλλά ως αποτέλεσμα της πίεσης εκ μέρους του Αζερμπαϊτζάν, η Τουρκία αναγκάστηκε να βάλει προϋποθέσεις, μία εκ των οποίων ήταν και το ζήτημα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Αξιοσημείωτο είναι ότι τα τελευταία χρόνια η Τουρκία έχει ξεκινήσει στρατιωτική συνεργασία με διάφορες χώρες της Κεντρικής Ασίας. Η εντατικοποίηση της κατεύθυνσης της εξωτερικής πολιτικής προς Ανατολάς στην Τουρκία εξαρτήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τις εσωτερικές πολιτικές πραγματικότητες και την αλλαγή των ιδεολογικών πυλώνων του κυβερνώντος κόμματος. Έτσι, εάν στο πλαίσιο της αντίληψης του Νταβούτογλου, η προτεραιότητα στην Τουρκία δόθηκε στη θρησκευτική, ισλαμική συνιστώσα της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής, όπου ιδιαίτερα η Μέση Ανατολή έλαβε μεγαλύτερη προσοχή, οι αποτυχίες σε αυτήν την περιοχή, κυρίως στη Συρία, ανάγκασαν την Άγκυρα να αλλάξει τις προτεραιότητές της.
Καθώς αναφέραμε την εξωτερική πολιτική, έχει γραφτεί σε αναλύσεις η έννοια «μουσουλμανικό τόξο». Θεωρείτε ότι η επεκτατική εξωτερική πολιτική που εφαρμόζει η Τουρκία έχει άμεση σύνδεση με τη θρησκεία και κατ’ επέκταση τη δημιουργία ενός μουσουλμανικού σουνιτικού κράτους στα πρότυπα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας;
Το 2009, υπογράφηκε η Συνθήκη του Ναχιτσεβάν, με την οποία ιδρύθηκε το λεγόμενο Συμβούλιο Συνεργασίας των τουρκόφωνων χωρών, το οποίο περιλαμβάνει τώρα την Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν και το Κιργιστάν. Αυτή η πλατφόρμα χρησιμοποιείται τακτικά από την Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν τόσο από την οικονομική όσο και πολιτιστική έννοια. Αξιοσημείωτο είναι ότι τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην στρατιωτική συνιστώσα συνεργασίας. Δεν είναι τυχαίο ότι ειδικά κατά τον τελευταίο πόλεμο του Αρτσάχ, η ιδέα του λεγόμενου «τουρανικού στρατού» επανήλθε ξανά στην Τουρκία.
Η μελέτη των προαναφερθέντων θεμάτων είναι ιδιαίτερα σημαντική στο πλαίσιο της αύξησης του ρόλου της Τουρκίας στην περιοχή και των νέων φιλοδοξιών της. Ο Ερντογάν θα χρησιμοποιήσει κάθε επιτυχία εξωτερικής πολιτικής στα παντουρκικά προγράμματα για να ενισχύσει τη θέση του στο εσωτερικό της χώρας, επομένως μπορεί να αναμένεται ότι αυτή η πολιτική γραμμή θα διατηρηθεί και τα επόμενα χρόνια.
Σας ευχαριστώ θερμά και εύχομαι καλή σας συνέχεια στο πολυδιάστατο έργο σας.
Για το GreekHumans
Αριστείδης Ρούνης, Ιδρυτής και αρχισυντάκτης