Του Παναγιώτη Μακρή*
Η Μάχη των Λεύκτρων αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές και καθοριστικές μάχες στην αρχαία ελληνική και πολεμική ιστορία. Έλαβε χώρα το 371 π.Χ. κοντά στο χωριό Λεύκτρα της Βοιωτίας, όπου οι Θηβαίοι, υπό την ηγεσία του Επαμεινώνδα, νίκησαν τους Σπαρτιάτες, με στρατηγό τον Κλεόμβροτο Α’. Η μάχη αυτή, άλλαξε δραματικά τη γεωπολιτική κατάσταση στην Ελλάδα καθώς σήμανε το τέλος της Σπαρτιατικής ηγεμονίας, ενώ παράλληλα ανέδειξε τη Θήβα ως τη νέα υπερδύναμη της Πελοποννήσου.
Οι λόγοι που οδήγησαν στην σύγκρουση αυτή βρίσκονται στην περίοδο πολιτικής και στρατιωτικής αναστάτωσης που επικρατούσε στον Ελλαδικό χώρο. Συγκεκριμένα η Σπάρτη, μετά την νίκη της στον Πελοποννησιακό Πόλεμο είχε κυριαρχήσει στην Ελλάδα, όμως η εξουσία της πολύ γρήγορα αμφισβητήθηκε. Λίγα χρόνια μάλιστα μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο ξέσπασε ο Κορινθιακός Πόλεμος μεταξύ της Σπάρτης και μιας συμμαχίας ελληνικών πόλεων, μεταξύ αυτών της Αθήνας και της Θήβας, με την υποστήριξη όμως της Περσίας. Ο πόλεμος αυτός τερματίστηκε με την Ανταλκίδειο Ειρήνη μεταξύ της Σπάρτης και της Περσίας η οποία έδινε στην ουσία στην Περσία τον ρόλο ρυθμιστή στις Ελληνικές υποθέσεις.
Η Ανταλκίδειος Ειρήνη είχε επίσης ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες για την Θήβα. Ειδικότερα οδηγούσε σε υποχρεωτική κατάλυση της Βοιωτικής Συμπολιτείας, αφήνοντας έτσι την Θήβα αποδυναμωμένη και πολιτικά αδύναμη. Αποκορύφωμα της αποδυνάμωσης αυτής ήταν η κατάληψη της Καδμείας, της ακρόπολης της Θήβας από τους Σπαρτιάτες το 382 π.Χ. Αρκετοί δημοκράτες Θηβαίοι κατέφυγαν τότε στην Αθήνα, όμως πολύ σύντομα το 379 π.Χ. επέστρεψαν ανακαταλαμβάνοντας την Καδμεία. Και αναδημιουργώντας την Βοιωτική Συμπολιτεία, η επικείμενη σύγκρουση των δύο πόλεων ήταν κοντά.
Η αντίθεση ανάμεσα στην Θήβα και τη Σπάρτη εντάθηκε το 378 π.Χ., όταν οι Θηβαίοι, με τη βοήθεια των Αθηναίων κατέλαβαν την πόλη των Λεύκτρων και ανέτρεψαν την Σπαρτιατική εξουσία στην περιοχή. Το γεγονός αυτό σήμανε την αρχή μιας σειράς στρατιωτικών συγκρούσεων και έθεσε σε κίνδυνο την ηγεμονία της Σπάρτης στην Ελλάδα.
Η Μάχη των Λεύκτρων, που έλαβε χώρα το 371 π.Χ., ήταν το αποκορύφωμα των συγκρούσεων αυτών. Η Σπάρτη, αποσκοπούσε στην ανατροπή της Θήβας και για αυτό τον λόγο αποφάσισε να επιτεθεί με πλήρη στρατιωτική δύναμη. Ο βασιλιάς της Σπάρτης, Κλέων, ηγήθηκε του στρατού και προετοιμάστηκε να συντρίψει τη Θήβα και να αποκαταστήσει την Σπαρτιατική Κυριαρχία στην Ελλάδα. Η δύναμη των Σπαρτιατών αριθμούσε περίπου δέκα χιλιάδες πεζούς και χίλιους ιππείς[1]. Η δύναμη της Θήβας από την άλλη αριθμούσε περίπου εφτά χιλιάδες πεζούς και εξακόσιους ιππείς. Το μεγάλο τους πλεονέκτημα όμως ήταν ο Ιερός Λόχος, μια επίλεκτη μονάδα τριακοσίων βαριά οπλισμένων ανδρών. Ο Επαμεινώνδας γνωστός για τη στρατηγική του ευφυΐα, είχε επινοήσει και μια νέα διάταξη στρατευμάτων, Συγκεκριμένα οργάνωσε την αριστερή πλευρά της φάλαγγας τοποθετώντας τους ισχυρότερους στρατιώτες του, παράλληλα έκανε το δεξιό του μέτωπο πιο αδύναμο, ώστε να κερδίσει χρόνο ενώ διέταξε παράλληλα την εστιασμένη επίθεση στο δεξί τμήμα των Σπαρτιατών:
Η μάχη ξεκίνησε με την επίθεση του Σπαρτιατικού ιππικού τους, αλλά οι Θηβαίοι οι οποίοι είχαν ανώτερους ιππείς τους απώθησαν. Στη συνέχεια, ήταν οι ώρα να συγκρουστούν οι δύο φάλαγγες. Η βαριά Θηβαϊκή αριστερή φάλαγγα πίεσε την Σπαρτιατική δεξιά πτέρυγα, ενώ οι υπόλοιπες δυνάμεις των Θηβαίων απλά κρατούσαν τη θέση τους. Την ίδια στιγμή ο Ιερός Λόχος διέσπασε τη σπαρτιατική γραμμή στα δεξιά. Ο Κλεόμβροτος ο οποίος τραυματίστηκε σοβαρά πέθανε, προκαλώντας πανικό στους Σπαρτιάτες οι οποίοι υποχώρησαν και εγκατέλειψαν το πεδίο της μάχης[2].
Η νίκη των Θηβαίων είχε καταλυτική επίδραση τόσο για την ίδια την Θήβα όσο και για την Σπάρτη. Για πρώτη φορά στην ιστορία της η Σπάρτη, που για δεκαετίες ήταν η κυρίαρχη δύναμη στην Ελλάδα, υπέστη μια συντριπτική ήττα που δεν κατάφερε ποτέ να ανακάμψει, πλέον κανένας στρατός δεν φοβόταν την Σπάρτη[3].
Η Θήβα όπως ήταν φυσικό έγινε η νέα υπερδύναμη της Ελλάδας, αναλαμβάνοντας την ηγεμονία και επιβάλλοντας την κυριαρχία της στη Βοιωτία και σε άλλες περιοχές όπως στην Μεσσηνία που ίδρυσε την πόλη της Μεσσήνης, απελευθερώνοντας την περιοχή από τον σπαρτιατικό έλεγχο αποδυναμώνοντας ακόμα περισσότερο τη Σπάρτη. Η σημασία όμως της μάχης των Λεύκτρων δεν ήταν μόνο η αλλαγή των κέντρων εξουσίας αλλά η κληρονομιά που άφησε η μάχη αυτή. Μετά τα Λεύκτρα, καμία πόλη-κράτος δεν είχε απόλυτη κυριαρχία στην Ελλάδα. Αυτό οδήγησε σε ένα περιβάλλον ανταγωνισμού και αστάθειας, που αργότερα διευκόλυνε την άνοδο του Φιλίππου Β’, Επίσης οι τακτικές του Επαμεινώνδα έδειξαν την σημασία της στρατηγικής και της τακτικής στις αρχαίες μάχες. Η πρωτοποριακή στρατηγική του έδειξαν ότι η νίκη δεν εξαρτάται μόνο από την αριθμητική υπεροχή, αλλά και από τη στρατηγική σκέψη και την ικανότητα της ηγεσίας. Αυτό ήταν κάτι που επηρέασε ολόκληρη την πολεμική τέχνη και προετοίμασε το έδαφος για την άνοδο της Μακεδονίας και του Μέγα Αλέξανδρου λίγες δεκαετίες αργότερα.
Επιπρόσθετα η μάχη των Λεύκτρων, παρά τα στρατιωτικά αποτελέσματα, δεν κατάφερε να δημιουργήσει μια μακροχρόνια ειρήνη ή να εδραιώσει μια νέα περίοδο σταθερότητας στην Ελλάδα. Αντίθετα, οδήγησε σε νέες συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις, και τα επόμενα χρόνια οι ελληνικές πόλεις παρέμειναν διαιρεμένες και εξασθενημένες. Ωστόσο, η στρατηγική νίκη των Θηβαίων αναγνώστηκε ως σημείο καμπής στην πολιτική και στρατιωτική ιστορία. Είναι ασφαλές λοιπόν να πούμε πως η μάχη των Λεύκτρων δεν ήταν απλά μια μάχη, αλλά το σημείο καμπής που άλλαξε για πάντα τον ελληνικό κόσμο.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Buckler, John. 1980. The Theban Hegemony, 371–362 BC. Cambridge: Harvard University Press.
- Lazenby, John F. 1985. “Epaminondas and the Leuctra Campaign.” Greece & Rome 32 (2): 181–189.
- Pritchett, W. Kendrick. 1974. The Greek State at War, Part II. Berkeley: University of California Press.
[1] Οι Σπαρτιάτες πολεμούσαν με τον παραδοσιακό σχηματισμό της φάλαγγας, με τους καλύτερους πολεμιστές τους στην δεξιά πτέρυγα.
[2] Οι πηγές αναφέρουν πως οι Σπαρτιατικές απώλειες ήταν περίπου χίλιοι νεκροί, εκ των οποίων τετρακόσιοι “όμοιοι” το οποίο ήταν καταστροφικό για τη Σπάρτη, καθώς το σπαρτιατικό σύστημα εξαρτιόταν από την τάξη αυτή.
[3] Μετά τη μάχη, πολλές συμμαχικές πόλεις της Σπάρτης, όπως η Αρκαδία, η Ηλεία και το Άργος, άρχισαν να ανεξαρτητοποιούνται, μειώνοντας την επιρροή της Σπάρτης στην Πελοπόννησο.
Πηγή εικόνας
https://warfarehistorynetwork.com/article/the-battle-of-leuctra-and-the-rise-of-thebes/
Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/o-panagiotis-makris-sintaktis-sto-greekhumans/