Του Αριστείδη Ρούνη*
Πρόδηλο είναι ότι μέσα στον ρου των ιστορικών γεγονότων παγκοσμίως, θα υφίστανται περίοδοι εντάσεων ή κρίσεων, οι οποίες δύνανται να καταλήξουν σε πολεμικές συρράξεις. Αυτό οφείλεται σε πληθώρα αιτιών, όπως στην περίπτωση που τα συμφέροντα ενός κράτους έρχονται σε αντίθεση με τα αντίστοιχα μιας άλλης χώρας. Προς αυτή την κατεύθυνση, θα επισημανθεί η σύγκρουση Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν στην Υπερκαυκασία το Φθινόπωρο του 2020 στην περιοχή του Ναγκόρνο – Καραμπάχ (Ν-Κ) ή Αρτσάχ. Προτού αναλυθεί το ζήτημα, κρίνεται σκόπιμο να παρατεθεί ο ορισμός μιας σημαντικής έννοιας, της πολεμικής σύγκρουσης ή αλλιώς εχθροπραξίες ή πόλεμος.
Με τον παραπάνω όρο χαρακτηρίζεται η ένοπλη σύρραξη μεταξύ δύο ή περισσοτέρων κρατών. «Ο πόλεμος είναι µια πράξη βίας που αποβλέπει στην επιβολή της συνέχισης των πολιτικών πράξεων αναμεμειγμένων µε διαφορετικά μέσα» (Νικολόπουλος, 2016). Στην ουσία οι πολιτικές αποφάσεις εφαρμόζονται μέσα από την χρήση της στρατιωτικής ισχύος, όπως στην περίπτωση της πολιτικής των Αζέρων στο Αρτσάχ. Η περιοχή αυτή αποτελεί ένα από τα ζητήματα των διαφορών των δυο εθνών. Γι’ αυτό το λόγο αξίζει να παρουσιαστεί η ιστορική συνέχεια του θέματος. Το Αρτσάχ διαθέτει μια ιστορία που ξεκινά από την αρχαιότητα. Ωστόσο, θα πραγματοποιηθεί αναφορά στα γεγονότα από το 1987 και έπειτα.
Ξεκινώντας, αναφέρεται πως το έτος αυτό ο αρμένικος πληθυσμός της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας (ΣΣΔ) του Αζερμπαϊτζάν άρχισε να διεκδικεί την ένωση με την ΣΣΔ της Αρμενίας. Τον Σεπτέμβριο του 1991, η ηγεσία του Ν-Κ κήρυξε την περιοχή ανεξάρτητη σοβιετική δημοκρατία (ΣΔ). Βέβαια, τον Δεκέμβριο του 1991 που το Αζερμπαϊτζάν ανεξαρτητοποιήθηκε από την ΕΣΣΔ, το Αρτσάχ συνέχισε να αποτελεί τμήμα αυτού, γεγονός που δεν μπορούσε να γίνει δεκτό από τους Αρμένιους (Καραγιάννης, 2012). Ως επακόλουθο, τον Δεκέμβριο του 1991 πόλεμος ξέσπασε μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας στην περιοχή του Ν-Κ, αφήνοντας περίπου τριάντα χιλιάδες θύματα και εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες (Nagorno-Karabakh Conflict, 2021).
Από το 1992 και μετά οι Αρμένιοι απελευθερώνουν πολλά εδάφη με σημαντικότερο αυτό της πόλης Lachin, η οποία βρίσκεται μεταξύ Αρμενίας και Ν-Κ, δημιουργώντας έναν άτυπο «διάδρομο» μεταξύ τους. Μέχρι το 1993, η Αρμενία ελέγχει το Ν-Κ. Στις 05 Μαΐου 1994, η Ρωσία μεσολάβησε για την κατάπαυση του πυρός. Είναι σπουδαίο να αναφερθεί ότι το Ν-Κ υπήρξε μια παγωμένη σύγκρουση για περισσότερο από μια δεκαετία. Παρόλα αυτά, βολές πυροβολικού και μικρής έκτασης εχθροπραξίες μεταξύ Αρμενίων και Αζέρων προκάλεσαν εκατοντάδες θανάτους. Στις αρχές Απριλίου 2016 πραγματοποιήθηκαν οι πιο αξιοσημείωτες μάχες από το 1994. Μετά από τέσσερις ημέρες αγώνα, οι δύο πλευρές συμφώνησαν για μια νέα κατάπαυση πυρός. Ωστόσο, η ένταση στην περιοχή διατηρούνταν. Επιπρόσθετα, από το 2017 το Ν-Κ μετονομάζεται σε Αρτσάχ, διαθέτοντας μια «de facto» ανεξαρτησία με την ονομασία «Δημοκρατία του Αρτσάχ», υποστηριζόμενη από την Αρμενία, με πρωτεύουσα το Στεπάνακερτ. Επομένως, η Δημοκρατία του Αρτσάχ αποτελεί στην ουσία αρμένικο «θύλακα» ή αρμένικη εθνική μειονότητα στο αζέρικο κράτος, αφού είναι αναγνωρισμένη διεθνώς ως έδαφος του Αζερμπαϊτζάν.
Φτάνοντας στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2020, υφίσταται μια γενικευμένη σύγκρουση μεταξύ Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν στη περιοχή του Αρτσάχ, με την ένταση της να είναι συνεχώς αυξανόμενη. Η πολεμική σύγκρουση ξεκίνησε τις πρωινές ώρες της 27ης Σεπτεμβρίου 2020. Διήρκεσε έξι εβδομάδες σκληρών μαχών, δηλαδή ως τις 09 Νοεμβρίου. Χάθηκαν πάνω από 6.000 ζωές μέσα και γύρω από την αμφισβητούμενη περιοχή του Ν-Κ. Οι επιθέσεις των Αζέρων πραγματοποιήθηκαν και κατά του άμαχου αρμένικου πληθυσμού. Ειδικότερα, οι αζέρικες στρατιωτικές δυνάμεις πραγματοποίησαν επιθέσεις άνευ διακρίσεως στην πρωτεύουσα Στεπάνακερτ κατά παράβαση του Δικαίου του πολέμου (Azerbaijan: Unlawful Strikes in Nagorno-Karabakh 2020).
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου των 45 ημερών, το Αζερμπαϊτζάν ανέκτησε τον έλεγχο μιας βασικής πόλης, της Σούσα, μαζί με ορισμένες από τις ορεινές περιοχές του Ν-Κ και τις περισσότερες από τις παρακείμενες περιοχές που είχε χάσει από την Αρμενία τη δεκαετία του 1990. Ένας από τους παράγοντες που υποβοήθησε το έργο των Αζέρων ήταν η χρήση των οπλισμένων μη επανδρωμένων αεροχημάτων (ΜΕΑ) ή drones της Τουρκίας. Τα χρήσιμα αυτά εργαλεία προξένησαν σημαντικές απώλειες τόσο σε τακτικό, όσο και στο ηθικό επίπεδο των Αρμένιων. (Καμάρας 2021) Αμέσως μετά την συμφωνία κατάπαυσης του πυρός της 9ης Νοεμβρίου, Ρωσική στρατιωτική δύναμη αναπτύχθηκε στο διάδρομο της πόλης Lachin, γεγονός που επέτρεψε στους περισσότερους Αρμένιους εκτοπισμένους από τον πόλεμο να επιστρέψουν. Μέσα σε δύο εβδομάδες από την κατάπαυση του πυρός, η Αρμενία απέσυρε τα στρατεύματά της από τις υπόλοιπες παρακείμενες περιοχές, αφήνοντάς αυτές υπό τον έλεγχο του Αζερμπαϊτζάν (Post-war Prospects for Nagorno-Karabakh 2021).
Περνώντας στα διδάγματα που προκύπτουν από την μακροχρόνια σύγκρουση στο Ν-Κ μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν, η οποία χρονολογείται από την φθίνουσα περίοδο της ΕΣΣΔ, αλλά κυρίως από την πρόσφατη σύγκρουση, εκτιμάται ότι αποδεικνύεται το πρόβλημα ασφαλείας που υφίσταται στην ευρύτερη γεωπολιτική γειτονιά του Καυκάσου και ανατολικής Μεσογείου. Αυτό στοιχειοθετείται από τον αποσταθεροποιητικό παράγοντα της Τουρκίας. Πιο συγκεκριμένα, η προαναφερθείσα χρήση τουρκικών ΜΕΑ αποδείχτηκε ιδιαίτερα απειλητική για τις αρμενικές θέσεις. (Marson and Forrest, 2021). Αυτό αποδεικνύει ότι το νέο επιχειρησιακό περιβάλλον έχει μεταβληθεί με την εισαγωγή στο πεδίο των επιχειρήσεων νέας τεχνολογίας επιθετικών συστημάτων, ιδιαιτέρως όταν ο εχθρός διαθέτει παλαιάς τεχνολογίας στρατιωτικό εξοπλισμό. Κρίνεται επείγουσα η εξεύρεση λύσεων έναντι αυτών, καθώς φάνηκε ότι ο επιτιθέμενος έχει μεγάλο πλεονέκτημα, διότι αυτά τα συστήματα δεν είναι εύκολα εντοπίσιμα.
Καταλήγοντας, μια παγωμένη σύγκρουση δεν αναθερμαίνεται με τόση ευκολία, χωρίς να κλιμακωθεί η ένταση σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα. Δεν είναι μόνο η Υπερκαυκασία, υφίστανται αρκετοί τόποι, όπου η Τουρκία διαδραματίζει αποσταθεροποίηση για την εξυπηρέτηση της πολιτικής του Προέδρου αυτής. Έτσι, ένας τρόπος για την επίτευξη των στόχων της είναι η χρήση ΜΕΑ. Απο αυτό το γεγονός επωφελήθηκαν οι Αζέροι, που απολαμβάνουν την καθολική στήριξη του Τούρκου Προέδρου και αυτό τεκμηριώθηκε πλήρως με την στρατιωτική ενίσχυση (όποια κι αν ήταν αυτή, υλική ή σε έμψυχο δυναμικό) για την πραγματοποίηση των επιχειρήσεων εναντίον των Αρμένιων, οι οποίοι κατέβαλαν απέλπιδες προσπάθειες στο δρόμο για την εκπλήρωση της «αρχής της αυτοδιάθεσης των λαών».
Πηγές
Human Rights Watch, Azerbaijan: Unlawful Strikes in Nagorno-Karabakh, December 11, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.hrw.org/news/2020/12/11/azerbaijan-unlawful-strikes-nagorno-karabakh
James Marson et Brett Forrest, Armed Low-Cost Drones, Made by Turkey, Reshape Battlefields and Geopolitics, Wall Street Journal, σ.1, June 3, 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.wsj.com/articles/armed-low-cost-drones-made-by-turkey-reshape-battlefields-and-geopolitics-11622727370
Council on Foreign Relations, Nagorno-Karabakh Conflict, July, 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.cfr.org/global-conflict-tracker/conflict/nagorno-karabakh-conflict
Crisisgroup, Post-war Prospects for Nagorno-Karabakh, σ. 2, June 9, 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.crisisgroup.org/europe-central-asia/caucasus/nagorno-karabakh-conflict/264-post-war-prospects-nagorno-karabakh
Αντώνης Καμάρας, Drones της Τουρκίας – Προκλήσεις για την Ελλάδα, ΕΛΙΑΜΕΠ, March 5, 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.eliamep.gr/publication/drones-της-τουρκίας-προκλήσεις-για-την-ελλά/
Μάνος Καραγιάννης, Η Τουρκική Εξωτερική Πολιτική στον Καύκασο, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2012
Γεώργιος Νικολόπουλος, Στρατηγική του πολέμου και των επιχειρήσεων, σ.16, Μάρτιος 11, 2016. Διαθέσιμο σε https://nemertes.lis.upatras.gr/jspui/bitstream/10889/9647/15/Nikolopoulos%28agr%29.pdf
Αρχική δημοσίευση του άρθρου εδώ
Πηγή φωτογραφίας
*Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/general/