Του Αριστείδη Ρούνη*
«Η εξωτερική πολιτική της ΕΕ για επίτευξη σταθερότητας στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων, δεν προκαλεί έκπληξη. Άλλωστε, η ανάπτυξη των κρατών της περιοχής μέσω της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών αποτελεί μια από τις προτεραιότητες της».
Μια ευρωπαϊκή «οικογένεια», ένας «ζωντανός» οργανισμός, μια ένωση «δημοκρατιών» της «γηραιάς» ηπείρου, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), κοιτάει «προσεκτικά» προς τα Βαλκάνια. Ειδικότερα, στην ατζέντα της εξωτερικής πολιτικής της, βρίσκεται η ένταξη των «Δυτικών Βαλκανίων». Ποια είναι αυτά τα κράτη όμως;
Στα Δυτικά Βαλκάνια ανήκουν Σερβία, Βοσνία- Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο, Κόσοβο, Αλβανία και Βόρεια Μακεδονία, μη μέλη της ΕΕ. Την αναθέρμανση της ενταξιακής διαδικασίας για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων επιχειρεί η ΕΕ, δίνοντας στην τακτική σύνοδο κορυφής του Μαρτίου 2024, το πράσινο φως για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων και της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, την οποία δύσκολα μπορεί να χαρακτηρίσει κανείς σταθερό κράτος.
Ένα από τα καίρια σημεία στην ένταξη μιας χώρας στην ΕΕ, είναι αυτή να πληροί τα κριτήρια προσχώρησης. Τα κριτήρια ορίστηκαν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης το 1993 και συχνά αναφέρονται ως «κριτήρια της Κοπεγχάγης». Δυο από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Κόσοβο, έχουν το καθεστώς της δυνάμει υποψήφιας χώρας, καθώς δεν πληρούν ακόμη τους όρους προσχώρησης σ’ αυτήν. Αντιθέτως, η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο και η Σερβία, φέρουν ήδη τον χαρακτηρισμό της υποψήφιας χώρας και βρίσκονται στο στάδιο της «μεταφοράς» ή ενσωμάτωσης της νομοθεσίας της ΕΕ στο εθνικό τους δίκαιο. Ο χρόνος που θα χρειαστεί βέβαια, δεν δύναται να εκτιμηθεί από τώρα, αλλά η ενταξιακή πορεία των δυτικών Βαλκανίων συνεχίζεται.
Αυτό επιβεβαιώνεται από σειρά δηλώσεων αξιωματούχων.
- Αξίζει να επισημανθεί η δήλωση του τέως επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Jean Claude Juncker εντός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κατά τη διάρκεια της θητείας του, ο οποίος τον Σεπτέμβριο του 2017, κάλεσε την ΕΕ να θέσει την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων ψηλότερα στην ατζέντα της.
- Επιπλέον, σημαντική θεωρείται η δήλωση της εκπροσώπου του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών κ. Μαρίας Άντεμπαρ, η οποία το Δεκέμβριο 2020 δήλωσε πως, «στόχος μας παραμένει η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της ΕΕ με την Αλβανία και την Βόρεια Μακεδονία το συντομότερο δυνατό», τονίζοντας ότι «εδώ πρόκειται για την αξιοπιστία της ΕΕ και την σταθερότητα στα Δυτικά Βαλκάνια». Έπειτα, σχετικά με δημοσιεύματα που αναφέρουν ότι η απόφαση για έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων έχει αναβληθεί για τις 30 Μαρτίου 2021, λόγω της διαφωνίας της Βουλγαρίας στο θέμα της «μακεδονικής ταυτότητας», ανέφερε ότι, «βρισκόμαστε ακόμη στην κατάσταση που αποφασίστηκε τον Μάρτιο 2020», σε ό,τι αφορά την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Έτσι, είναι σημαντική η δήλωση ενός Υπ.Εξ μιας χώρας, που διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στην ΕΕ.
- Σύμφωνα με την υφυπουργό Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, που μίλησε τον Μάρτιο 2024 σε εκδήλωση με τίτλο «Είναι όνειρο ή μπορεί να γίνει πραγματικότητα;» (η διεύρυνση με τα Δυτικά Βαλκάνια), η συγκυρία είναι πράγματι ευνοϊκή: «Η γεωπολιτική ανάγκη της ΕΕ. να διευρυνθεί προς Ανατολάς βοηθάει να αναθερμανθεί η διεύρυνση προς τον Νότο» είπε. Και προειδοποίησε ότι δεν πρέπει να δημιουργηθεί ούτε στιγμή η εντύπωση πως η Ε.Ε. θα προχωρήσει τη διεύρυνση προς Ανατολάς σε βάρος της διεύρυνσης προς τον Νότο. «Πρέπει να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος», είπε, «δεν επιτρέπεται να απογοητεύσουμε τους ανθρώπους στα Δυτικά Βαλκάνια. Πρέπει να τηρούμε τις υποσχέσεις μας και να μην δίνουμε ψεύτικες ελπίδες». Για την Ελληνίδα διπλωμάτισσα οι επιπτώσεις της τυχόν αποτυχίας της διεύρυνσης με τα Δυτικά Βαλκάνια «θα είναι δραματικές». Μάλιστα, επικαλούμενη την εμπειρία της ως επικεφαλής της EULEX στο Κόσοβο (της ευρωπαϊκής αποστολής για το Κράτος Δικαίου), υποστήριξε πως δεν θα πρέπει η Ε.Ε. να έχει υπερβολικές απαιτήσεις για μεταρρυθμίσεις από τις υποψήφιες χώρες. «Δεν μπορούμε να τους ζητάμε μεταπτυχιακό πριν τελειώσουν το Γυμνάσιο» είπε χαρακτηριστικά και επισήμανε ότι οι νόμοι για την αντιμετώπιση της διαφθοράς στο Κόσοβο, για παράδειγμα, είναι πιο προχωρημένοι από την αντίστοιχη γερμανική νομοθεσία, αλλά οι περισσότεροι δικαστές δεν ξέρουν πώς να τους εφαρμόσουν.
Η ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων περνάει μέσα από τις δομικές μεταρρυθμίσεις. Το συγκεκριμένο γεωγραφικό τμήμα αποτελεί «μπαρουταποθήκη» έτοιμη να εκραγεί ανά πάσα στιγμή λόγω διαφιλονικούμενων εδαφικών περιοχών και ιστορικών αντιπαραθέσεων του παρελθόντος. «Τα Βαλκάνια παράγουν περισσότερη Ιστορία από όση μπορούν να καταναλώσουν» είχε δηλώσει ο Ουίνστον Τσόρτσιλ. Η Χερσόνησος του Αίμου είναι πολύπαθη με μίση και πάθη τα οποία δεν έχουν καταλαγιάσει στις ψυχές των ανθρώπων. Τα κράτη που βρίσκονται υπό ενταξιακές διαπραγματεύσεις αντιμετωπίζουν δομικά προβλήματα στην οικονομία με χαμηλά ποσοστά ανταγωνιστικότητας, κοινωνικές ανισότητες, εθνικιστικές εξάρσεις, υψηλό βαθμό παρεμβατικότητας του κράτους στα μέσα ενημέρωσης, αλλά και κοινωνικά, όπως υψηλά ποσοστά υπογεννητικότητας και μετανάστευσης διανοητικού κεφαλαίου. Επίσης, ο τομέας της δικαιοσύνης, η οποία συχνά χειραγωγείται από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, εντείνοντας τα αισθήματα αδικίας και αναξιοκρατίας.
Επιπλέον, η ΕΕ έχει στενούς δεσμούς με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Στόχος της είναι να εξασφαλίσει σταθερές, ευημερούσες και εύρυθμες δημοκρατικές κοινωνίες σε ένα σταθερό δρόμο προς την ένταξη τους. Το πότε θα «μεγαλώσει» ωστόσο ο υπερεθνικός αυτός οργανισμός, παραμένει ένα αναπάντητο ερώτημα και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η εφαρμογή της εξωτερικής πολιτικής των κρατών και η ικανοποίηση των συμφερόντων τους. Κίνδυνος να υποστεί σοβαρό πλήγμα η πολιτική επιρροή της ΕΕ στα Βαλκάνια, εκτιμάται ότι υπάρχει, εξαιτίας του βουλγαρικού «μπλόκου» στην ενταξιακή πορεία της Βόρειας Μακεδονίας. Επιπρόσθετα, αξίζει να αναφερθεί το φαινόμενο της «διευρυνσιακής κόπωσης» της ΕΕ, το οποίο ίσως καθυστερήσει την ένταξη.
Πηγές
- Αρμακόλας Ι.- Ντόκος Θ., από τα Βαλκάνια στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, Εκδόσεις Σιδέρης, 2013.
- https://european-union.europa.eu/principles-countries-history/eu-countries_el
- https://european-union.europa.eu/principles-countries-history/eu-enlargement_en
- https://balkaninsight.com/2017/09/13/balkan-states-back-high-on-eu-agenda-juncker-09-13-2017/
- https://www.epixeiro.gr/article/245334
- https://www.pagenews.gr/2024/03/28/policy-briefs/e-e-ta-dytika-balkania-kai-i-yposxesi-tis-dieurynsis/
Πηγή εικόνας
*Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/general/