Του Παναγιώτη Μακρή*
Ανατολικά του Ολύμπου στον νομό Πιερίας βρίσκεται η αρχαία πόλη του Δίου, η θρησκευτική πρωτεύουσα αλλά και μία από τις πιο σημαντικές και ιερές πόλεις του Μακεδονικού βασιλείου.
Το Δίον αναφέρεται για πρώτη φορά από τον μεγάλο ιστορικό Θουκυδίδη. Η εγγύτητα της πόλης στον Όλυμπο οδήγησε μάλιστα στην ανάπτυξη της λατρείας του Δία ενώ η γεωμορφολογία της με την πυκνή βλάστηση και τα νερά που την διέσχιζαν οδήγησε και στην λατρεία άλλων θεοτήτων όπως των Μουσών και της Άρτεμης. Όταν μάλιστα βασιλιάς ήταν ο Αρχέλαος οργανώθηκαν τα Εν Δίω Ολύμπια μία γιορτή προς τιμήν του Δία και των Μουσών η οποία κρατούσε εννιά μέρες όσες και οι Μούσες δηλαδή. Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου το Δίον δέχθηκε μία μεγαλοπρεπή ανακατασκευή όμως η πόλη καταστράφηκε το 219 π.Χ. από τους Αιτωλείς και τον στρατηγό τους Σκόπα[1]. Μετά την μάχη της Πύδνας το 168 π.Χ. και την κατάλυση του Μακεδονικού βασιλείου το Δίον περνάει σε Ρωμαϊκό έλεγχο και την εποχή του Αυγούστου μετατρέπεται μάλιστα σε Ρωμαϊκή αποικία με το όνομα Colonia Iulia Augusta Diensis. 0ι πρώτες ανασκαφές στην περιοχή πραγματοποιήθηκαν το 1928 από τον τότε πρύτανη του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γ, Σωτηριάδη ενώ από το 1973 πραγματοποιούνται ανασκαφές από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης καθώς και εργασίες συντήρησης και διατήρησης των μνημείων[2].
Τα τείχη της αρχαίας πόλης που ήρθαν στο φως στην διάρκεια των πρώτων ανασκαφών χρονολογούνται τον ύστερο 4ο αιώνα π.Χ. όταν το βασιλιάς της Μακεδονίας ήταν ο Κάσσανδρος, το ύψος τους μάλιστα έφτανε τα εφτά με δέκα μέτρα.
Το θέατρο το οποίο αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αρχαία θέατρα που έχουν διασωθεί βρισκόταν έξω από τα τείχη της πόλης. Μπροστά από την ορχήστρα του θεάτρου ένας αγωγός απομάκρυνε τα όμβρια ύδατα ενώ υπήρχε και η χαρώνεια κλίμακα ένας υπόγειος διάδρομος που οδηγούσε από το προσκήνιο στο κέντρο της σκηνής. Αναφορικά με το στάδιο μόνο τα όρια του σταδίου έχουν βρεθεί καθώς σύγχρονα σπίτια της σημερινής πόλης έχουν χτιστεί πάνω στον χώρο του σταδίου.
Όπως προαναφέρθηκε η εγγύτητα της αρχαίας πόλης στον Όλυμπο οδήγησε στην λατρεία του Δία. Το πιο γνωστό λοιπόν ιερό στην αρχαία πόλη ήταν αυτό του Δία. Το ιερό αποτελούταν από έναν μνημειακό βωμό με μήκος τα εικοσιδύο μέτρα καθώς και τις βάσεις με τα μεταλλικά δαχτυλίδια που έδεναν τα ζώα προκειμένου να τα θυσιάσουν.
Ένα από τα πιο σημαντικά ιερά στην περιοχή ήταν αυτό της Δήμητρας. το αρχαιότερο μακεδονικό ιερό με συνεχή ζωή από το τέλος της αρχαϊκής περιόδου ως τις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ. Στο Δίον η θεά λατρευόταν μαζί με την Κόρη η οποία πιθανόν να είναι η Περσεφόνη[3]. Στο ιερό της Δήμητρας ανακαλύφθηκαν μεταξύ άλλων και ίχνη από τους βωμούς των ναών καθώς και μία εσχάρα και οικίες που χρησίμευαν για την λατρεία της θεάς αλλά και μια στοά για την φροντίδα των πιστών.
Εξίσου ενδιαφέρον είναι επίσης το ιερό της θεάς Ίσιδος μίας Αιγυπτιακής θεότητας. Το ιερό της βρίσκεται στα δυτικά του ιερού της Δήμητρας. Αν και ότι σώζεται σήμερα χρονολογείται στην Αυτοκρατορική περίοδο, είναι πολύ πιθανόν ένα άλλο ιερό να προϋπήρχε στην θέση του αφιερωμένο στην Άρτεμη Ειλείθυια[4]. Αναφορικά με την Ίσιδα, αυτή λατρευόταν ως Ίσιδα Λοχία δηλαδή ως προστάτιδα του τοκετού. Η θεά λατρευόταν στον κεντρικό ναό του ιερού. Μικρότεροι ναοί υπήρχαν στα νότια και στα δυτικά του ιερού. Σε έναν από τους ναούς στα δυτικά ανακαλύφθηκε μάλιστα και το άγαλμα της Ίσιδας Τύχης μέσα σε μία κόγχη. Αυτό δείχνει μια δεύτερε ιδιότητα της Ίσιδας στο ίδιο ιερό. Βρέθηκαν επίσης ίχνη συλλατρείας της Αφροδίτης και του Έρως όπως μαρτυρά και η ανακάλυψη ενός αγάλματος της θεάς[5].
Οι ανασκαφές έφεραν στο φως και ίχνη από την λατρεία και άλλων θεοτήτων πέρα των προαναφερθέντων. Μία επιγραφή του 2ου αιώνα π.Χ. αναφέρει την ύπαρξη ενός βωμού προς τιμήν της Αθηνάς, είναι μάλιστα πολύ πιθανόν το ιερό της θεάς να ήταν κοντά στο ιερό του Δία. Επίσης μία επιγραφή που χρονολογείται στα χρόνια του βασιλιά Περσέα επιβεβαιώνει ότι οι Μούσες λατρεύονταν μαζί με τον Διόνυσο και το ιερό τους μάλιστα ίσως βρισκόταν κοντά στο θέατρο δυστυχώς όμως και τα δύο ιερά δεν έχουν έρθει στο φως ακόμα. Ίχνη λατρείας της Άρτεμης έχουν ανακαλυφθεί η οποία είναι πιθανόν να λατρευόταν ως Βαφυρία ΄΄η Σωτήρια. Τέλος οι ανασκαφές έφεραν στο φως και μία στοά και τμήματα ναού που ίσως ανήκουν στο ιερό του Ασκληπιού. Σύμφωνα με μία επιγραφή ο Ασκληπιός πιθανόν να λατρευόταν μαζί με την κόρη του Υγεία.
Εν κατακλείδι το αρχαίο Δίον αποτελεί ένα επιβλητικό και μνημειακό και ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά πάρκα. Τα αρχαιολογικά κατάλοιπα επιβεβαιώνουν σε κάθε ευκαιρία τον τίτλο της πόλης ως θρησκευτικής πρωτεύουσας του Μακεδονικού βασιλείου. Η σημασία που είχε η πόλη στα αρχαία χρόνια όχι μόνο για του Μακεδόνες φαίνεται και απο το γεγονός ότι πολλά απο τα ιερά συνέχισαν την λειτουργία τους μετά την κατάλυση του βασιλείου από τους Ρωμαίους και ειδικά από την μετατροπή τηε πόλης σε Ρωμαϊκή αποικία.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Pandermalis, D., ΔΙΟΝ Η Ανακάλυψη, Athens 1999
- Pandermalis, D., “New Discoveries in at Dion” in M. Stamatopouloum M. Yeroulanou (eds) Excavating Classical Culture Recent Archaeological discoveries in Greece, Oxford 2002, 99-107
- Pingiatoglou, S., Δίον το Ιερό της Δήμητρας, Thessaloniki, 2015
- Pingiatoglou, S., “Το ιερό της Δήμητρας στο Δίον 2002-2003″ AEMTH 17 (2003), 425-434
[1] Η πόλη όμως και τα μνημεία της ανακατασκευάστηκαν άμεσα απο τον βασιλιά Φίλιππο Ε΄ υποδηλώνοντας έτσι την σημασία της περιοχής για τους Μακεδόνες.
[2] Οι ανασκαφές έφεραν στο φως τα τείχη, το θέατρο και το στάδιο της πόλης μία χριστιανική βασιλική, οικίες και βίλλες που χρονολογούνται στην ρωμαϊκή εποχή, θέρμες καθώς και αρκετά ιερά
[3] Η συλλατρεία της Δήμητρας και της Κόρης εμφανίζεται και στο μεγάλο ιερό της θεάς στην Ελευσίνα. Ενώ στο Δίον ανάμεσα στις άλλες θεότητες που λατρεύτηκαν στο ιερό της Δήμητρας ήταν η Άρτεμις και η Αφροδίτη.
[4] Το επίθετο Ειλείθυια προέρχεται από το ελεύθω και υιός και σημαίνει την θεά του τοκετού. Η λατρεία της Άρτεμης πριν από την Ίσιδα ενισχύεται επίσης και από την ανακάλυψη μίας βάσης από την περιοχή που αναφέρει το όνομα και την ιδιότητα της θεάς. (Pingiatoglou, 2010, 189)
[5] Η θεά απεικονίζεται με το μισό της άνω σώμα γυμνό και το υπόλοιπο να καλύπτεται από ένα ιμάτιό. Χρονολογείται την ύστερη ελληνιστική περίοδο. Η θεά λατρευόταν με το επίθετο Υπολυμπιάς λόγο της εγγύτητας στον Όλυμπο. (Pandermalis, 1999, 107-108).
Πηγή εικόνας
Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/o-panagiotis-makris-sintaktis-sto-greekhumans/