Του Παναγιώτη Μακρή*
Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. ξέσπασε η σύγκρουση μεταξύ της Μακεδονίας και μίας συνομοσπονδίας ελληνικών πόλεων κρατών υπό την ηγεσία της Αθήνας, η σύγκρουση αυτή έμεινε στην ιστορία ως Λαμιακός Πόλεμος η έκβαση του οποίου άλλαξε για πάντα την ιστορία της Αθήνας.
Τα αίτια της σύγκρουσης αυτής ανιχνεύονται μερικά χρόνια πριν. Ειδικότερα η ήττα των Αθηναίων στην Χαιρώνεια το 338 π.Χ. αποτέλεσε το τέλος της ναυτικής τους αυτοκρατορίας ενώ παρά την αγάπη που έδειχνε ο Αλέξανδρος προς την πόλη, σε αυτήν επικρατούσε μία δυσφορία για τον μακεδονικό έλεγχο[1]. Αρκετοί ιστορικοί πιστεύουν από την άλλη πως το ξέσπασμα του Λαμιακού πολέμου ανιχνεύεται στην υπόθεση του Άρπαλου. Το 324 π.Χ. ο Άρπαλος ο οποίος αποτελούσε τον θησαυροφύλακα του Αλέξανδρου κατέφυγε στην Ελλάδα μαζί με πέντε χιλιάδες τάλαντα του βασιλικού ταμείου και έξι χιλιάδες μισθοφόρους. Αυτούς τους μισθοφόρους τους άφησε στο όρος Ταίναρο το οποίο αποτελούσε και το πιο σημαντικό σημείο συνάντησης προκειμένου να βρουν εργασία οι μισθοφόροι.
Ένα χρόνο μετά το 323 π.Χ. ο Αθηναίος στρατηγός Λεωσθένης στρατολόγησε αυτούς τους μισθοφόρους με την δικαιολογία της δημιουργίας ενός προσωπικού στρατού[2]. Έχοντας λοιπόν στρατολογήσει περίπου οχτώ χιλιάδες μισθοφόρους οι οποίοι προστέθηκαν στον Αθηναϊκό στρατό και στόλο που είχε κατασκευαστεί, ο Λεωσθένης κατευθύνθηκε προς την Αιτωλία έναν παραδοσιακό εχθρό της Μακεδονίας.
Ο Αντίπατρος τώρα, τον οποίο είχε ορίσει ο Αλέξανδρος ως αντιβασιλέα του βασιλείου, πληροφορούμενος τις κινήσεις του Λεωσθένη και βλέποντας την επικείμενη σύγκρουση που θα γινόταν ζήτησε την βοήθεια του Λεοννάτου και του Κρατερού που βρίσκονταν στην Ασία. Ο ίδιος κατευθύνθηκε προς την Θεσσαλία με τον στρατό του που αριθμούσε περίπου δεκαεφτά χιλιάδες πεζαίτερους και εκατόν δέκα τριήρεις. Σε αυτή την δύναμη προστέθηκαν δύο χιλιάδες Θεσσαλοί ιππείς με αρχηγό τον Μένωνα από τα Φάρσαλα.
Με αυτή την δύναμη κατευθύνθηκε προς τις Θερμοπύλες οι οποίες στο ενδιάμεσο είχαν καταληφθεί από τον Λεωσθένη. Αν και δεν μας έχουν διασωθεί αρκετές πληροφορίες για την μάχη γνωρίζουμε πως οι Θεσσαλοί στράφηκαν κατά των Μακεδόνων το οποίο ανάγκασε τον Αντίπατρο να καταφύγει στην οχυρωμένη πόλη της Λαμίας[3]. Ο Λεωσθένης ξεκίνησε να πολιορκεί την πόλη όμως σκοτώθηκε σε μία από τις εξορμήσεις στα τείχη. Πολύ γρήγορα εκλέχθηκε νέος στρατηγός ο Αντίφιλος, τα πράγματα έδειχναν πως οι Αθηναίοι ήταν πολύ κοντά στο να νικήσουν τον πόλεμο.
Η κατάσταση άλλαξε όμως για τους Αθηναίους στην θάλασσα και συγκεκριμένα στον Ελλήσποντο. Εκεί, μας αναφέρει ο Διόδωρος πως θα πραγματοποιηθεί κοντά στην Άβυδο μία ναυμαχία ανάμεσα στον Αθηναϊκό στόλο, όπου είχε σταλεί για να αποκόψει οποιαδήποτε αποστολή βοήθειας, και στον Μακεδονικό. Ο ναύαρχος των Μακεδόνων Κλείτος ο Λευκός, θα κατανικήσει τους Αθηναίους με αποτέλεσμα ο Λεονάττος, ο σατράπης της Φρυγίας, να περάσει το στενό και την άνοιξη του 322 π.Χ. να φτάσει στην Λαμία και στον Αντίπατρο. Όπως ήταν φυσικό ο Αντίφιλος υποχώρησε αλλά στην καταδίωξη που ακολούθησε ο Λεονάττος θα σκοτωθεί και ο Αντίπατρος θα καταφύγει στην Μακεδονία.
Οι Αθηναίοι παρά τις αποτυχίες τους στην Άβυδο και στην Λαμία κατασκεύασαν νέο στόλο και κατέπλευσαν ανατολικά ώστε να αντιμετωπίσουν ξανά τους Μακεδόνες, ο οποίοι προστάτευαν την διάβαση του Κρατερού που κατέφθανε με δέκα χιλιάδες βετεράνους. Στην Αμοργό λοιπόν θα πραγματοποιηθεί μια δεύτερη ναυμαχία η οποία θα βρει και πάλι τον Μακεδονικό στόλο νικητή. Η ήττα των Αθηναίων στην Αμοργό σήμανε και την ολοκληρωτική απώλεια της ναυτικής τους κυριαρχίας και δύναμης, αλλά και την τελευταία φορά που Αθηναϊκός στόλος εμφανίζεται στο Αιγαίο. Όπως ήταν αναμενόμενο ο Κρατερός διασχίζει το στενό του Ελλησπόντου και φτάνει στον Αντίπατρο ο οποίος τον παντρεύει με την κόρη του.
Ενισχυμένος πλέον ο Μακεδονικός στρατός θα αντιμετωπίσει τον Σεπτέμβριο του 322 π.Χ. στον Κραννώνα της Θεσσαλίας τις Αθηναϊκές δυνάμεις. Ο Αντίπατρος που είχε την αρχηγία όλου του στρατού τοποθέτησε το βαρύ πεζικό στην μέση, το οποίο πλαισιωνόταν και υποστηριζόταν από το ιππικό. Ενώ ο Αντίφιλος είχε τοποθετήσει το ιππικό με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτεθεί κατά μέτωπο στον στρατό του Αντιπάτρου[4]. Η μάχη ξεκίνησε με τους Αθηναίους ιππείς να επιτίθενται στις Μακεδονικές δυνάμεις. Οι Μακεδόνες με την σειρά τους υποχώρησαν από το πεδίο της μάχης, σε μία τεχνική εφάμιλλη της μάχης της Χαιρώνειας. Ο σκοπός είχε επιτευχθεί το ιππικό είχε απομακρυνθεί. Ο δρόμος άνοιξε λοιπόν για το Μακεδονικό πεζικό επιτέθηκε τότε στις δυνάμεις των Αθηναίων, οι οποίες μετά από λίγο υποχώρησαν, η μάχη του Κραννώνα και στην ουσία ο Λαμιακός πόλεμος είχαν τελειώσει με νικητές τους Μακεδόνες.
Την επομένη μέρα ο Αντίφιλος και ο Μένων έστειλαν πρέσβεις στον Αντίπατρο ζητώντας την παύση των εχθροπραξιών. Ο Αντίπατρος απάντησε ότι θα δεχόταν την πρόταση τους εάν διαπραγματευόταν με κάθε πόλη χωριστά καθώς δεν δεχόταν την κοινή εκπροσώπηση τους από τους Αθηναίους. Αφού παραδόθηκαν οι συμμαχικές πόλεις, ο Αντίπατρος κατευθύνθηκε στην Αθήνα και απαίτησε την παράδοση άνευ όρων της πόλης στο οποίο οι Αθηναίοι αναγκάστηκαν να υποκύψουν.
Σύμφωνα με τον Διόδωρο και τον Πλούταρχο. ο Αντίπατρος συμπεριφέρθηκε φιλάνθρωπα, για τους ίδιους τους Αθηναίους όμως οι όροι ήταν βαρύτατοι. Η Αθήνα θα αναγκαζόταν να πληρώσει τα πολεμικά έξοδα και να παραδώσει τους Αντιμακεδόνες Αθηναίους στις Μακεδονικές δυνάμεις. Επίσης ορίστηκε η αφαίρεση κτήσεων από την Αθήνα[5]. Το πιο σημαντικό όμως ήταν το γεγονός πως το δημοκρατικό πολίτευμα έπαψε πλέον να υπάρχει και αντικαταστάθηκε από μια πλουτοκρατία όπου πολιτικά δικαιώματα και θέσεις εξουσίας θα κατέχονταν μόνο από όσους κατείχαν περιουσία άνω των δύο χιλιάδων δραχμών. Ενώ τέλος Μακεδονικές φρουρές τοποθετήθηκαν στην Μουνιχία λιμάνι της πόλης.
Οι όροι του Αντιπάτρου χτύπησαν στην ίδια την καρδία της Αθήνας και της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Η Αθηναϊκή Δημοκρατία, οι βάσεις της οποίας τέθηκαν από τον Κλεισθένη τον 6ο αιώνα π.Χ. και που εφαρμόστηκε στην πόλη των Αθηνών για πρώτη φορά το 462 π.Χ. έπαψε να υπάρχει το 322 π.Χ.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
-Bosworth, A.B.C (2003) ”Why Athens lose the Lamian War” in O. Palagia and S.V. Tracy (eds) The Macedonian in Athens, 322-229 BC, P. 19-22
-Floderus, B. The Lamian War, paper published on Academia, 2022, pp. 1-23
-Wallace, S. Lamian War, in Wiley-Blackwell Encyclopedia of Ancient History, 2012, p. 1-2
[1] Είναι πολύ πιθανόν ότι η αθηναϊκή δημοκρατία ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με το Μακεδονικό βασιλικό πολίτευμα και τον Μακεδονικό έλεγχο στην πόλη.
[2] Είναι πολύ πιθανόν τα χρήματα που χρησιμοποίησε ο Λεωσθένης να ήταν από τον θησαυρό που έφερε μαζί του ο Άρπαλος.
[3] Πολύ πιθανόν ο λόγος που άλλαξαν στρατόπεδο οι Θεσσαλοί ήταν ο γάμος του Αιακίδη ενός Μολοσσού πρίγκιπα και σύμμαχο των Αθηνών με την Φθία ΄κόρη του Μένωνα. Ο γιός μάλιστα του Αιακίδη και της Φθίας ο Πύρρος θα αποτελούσε έναν από τους σημαντικότερους εχθρούς της Ρώμης.
[4] Το σχέδιο του Αντίφιλου ήταν στην ουσία το ιππικό του να κερδίσει το Μακεδονικό ιππικό πριν το Μακεδονικό πεζικό νικήσει το δικό του.
[5] Συγκεκριμένα η Ίμβρος, η Λήμνος, η Σκύρος και ο Ωρωπός ενώ για τη Σάμο την απόφαση θα την έπαιρνε ο Περδίκκας.
Πηγή εικόνας
https://www.moddb.com/mods/fires-of-war-a-greco-persian-war-mod/downloads/fires-of-war-patch-104b
Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/o-panagiotis-makris-sintaktis-sto-greekhumans/