Του Αριστείδη Ρούνη*
Εισαγωγή
Είναι γεγονός πως ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι παραδοσιακοί χοροί, οι οποίοι υφίστανται σε κάθε έθνος ανά την υφήλιο. Έτσι, στην παρούσα ανάλυση θα αναλυθούν όλα εκείνα τα στοιχεία, που εννοιοδοτούν τον χορό «Σέρρα». Το πλαίσιο που καλύπτει αυτά τα στοιχεία περιορίζεται στην κοινωνική ομάδα που ορίζουμε ως «έθνος». Τα κυριότερα χαρακτηριστικά που στοιχειοθετούν γενικότερα το έθνος είναι η γλώσσα, η θρησκεία και οι κοινές παραδόσεις. Τα κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά που «ενώνουν» τους ανθρώπους που αποτελούν το έθνος είναι ο κοινός πολιτισμός ή κουλτούρα, ένας όρος που φέρει πληθώρα ορισμών[1].
Λαογραφία
Η αρχαιοελληνική τάση που χαρακτήρισε τις λαογραφικές σπουδές στη χώρα μας είχε την ανάλογη επίδραση και στον τομέα του χορού. Οι λαϊκοί χοροί, ως προϊόντα απογυμνωμένα από το περιβάλλον τους, αντιμετωπίστηκαν ως «επιβιώματα» της αρχαιοελληνικής κληρονομιάς και είχαν αξία μόνον εφόσον παρουσίαζαν ομοιότητες με τους χορούς των αρχαίων. Από την άλλη πλευρά, η ανάπτυξη της Εθνολογίας – Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, βασισμένη στη σύγχρονη θεώρηση αμφισβήτησε τη θεωρητική και πρακτική αξία της διαχρονικής έρευνας, των προϊόντων του πολιτισμού[2].
Ο επιστημονικός κλάδος που μελετά την κοινή παράδοση είναι η λαογραφία. Η λαογραφία μελετά τις εκδηλώσεις του «λαικού πολιτισμού», μέρος του οποίου είναι η παράδοση. Με άλλα λόγια, η επιστήμη αυτή μελετά τον λαό, όπου ως λαός νοείται ο αγροτικός πληθυσμός, σε αντίθεση με το έθνος[3]. Περνώντας στην περίπτωση της ελληνικής παράδοσης, πρέπει να οριοθετηθεί η ανάλυση μας. Η μουσική παράδοση του ελληνικού λαού είναι ιδιαιτέρως πλούσια. Περιλαμβάνει τη παραδοσιακή μουσική της κάθε ομάδας του λαού, αλλά και τους παραδοσιακούς χορούς. Οι παραδοσιακοί χοροί είναι ο τρόπος έκφρασης του λαού υπό τους ήχους αυτού του είδους της μουσικής[4].
Μελέτη περίπτωσης – Χορός Σέρρα
Ο χορός Σέρρα είναι ο εμβληματικότερος χορός των Ποντίων. «Ως μορφή πυρρίχιου χορού, προήλθε από διασταυρώσεις μοτίβων αρχαίων πυρρίχιων χορών (ποδισμός-ξιφισμός) και μετασχηματίστηκε ως Σέρρα στην παραδοσιακή κοινωνία για να φτάσει μέχρι τις μέρες μας διατηρώντας τον αρχικό της πυρήνα»[5].
Χαρακτηριστικά
Χορεύεται ένοπλος -αποκλειστικά από άνδρες- και μιμείται σχήματα μάχης. Αποτελείται από τρία μέρη: το «αργόν Σέρρα», το «γρήγορον Σέρρα» και «τη Σέρρα τη μασ(χ)αιρί». Συνοδεύεται μουσικά από τον ήχο της λύρας και του νταουλιού, είτε του αγγείου και του νταουλιού. Και στα τρία μέρη, η βάση είναι ο χορός Τικ σε διάφορες παραλλαγές. Στο «αργόν Σέρρα» αργό-διπλό Τικ, στο «γρήγορον Σέρρα» γρήγορο Τρομαχτόν Τικ (διπλό) και στο τρίτο και τελευταίο μέρος -τον χορό των μαχαιριών- γρήγορο Τρομαχτόν Τικ (διπλό), με την απαιτούμενη ελευθεριότητα για τους δύο αντιμαχόμενους χορευτές, οι οποίοι εκτελούν το χορευτικό, υποδυόμενοι πως μάχονται σώμα με σώμα ξεκομμένοι από την ομάδα τους.
Ειδικά για το τελευταίο μέρος, «τη μασ(χ)αιρί», η κα. Ιωαννίδου τονίζει ότι «λόγω της υψηλής δυσκολίας του, για να αποδοθεί σωστά χορεύεται πιο σπάνια, όταν όμως ο χορός Σέρρα παρουσιάζεται ολοκληρωμένα από χορευτικό συγκρότημα, τότε το θέαμα είναι απαράμιλλο». Στις μέρες μας, ποντιακά συγκροτήματα σε όλον τον κόσμο εξακολουθούν να χορεύουν Σέρρα, ενσωματώνοντας μέσα στην παρουσίασή του τρεις με τέσσερις φιγούρες, γιατί δεν είναι εφικτό να χορευτούν οι αρχικές 14 φιγούρες μαζί[6].
Σχόλια – Πηγές
[1] Προγενέστερο άρθρο στην σελίδα μας https://greekhumans.com/choros-tremouliastos-analysh-toy-aristeidh-rounh/
[2] Ζωγράφου Μ., 2017, «Ο σέρα – χορός των Ποντίων ως μια μορφή Πυρρίχιου χορού», https://dance-library.com/wp-content/uploads/2017/12/%CE%9F-%CF%83%CE%AD%CF%81%CE%B1.pdf
[3] Παπακώστα Κ., 2013, Εθνογραφία, λαογραφία και εθνοαρχαιολογία: Η χρήση της αναλογίας στη μελέτη της κεραμικής στον ελλαδικό χώρο, περιοδικό “Φιλόλογος”, τεύχος 154 https://www.academia.edu/Εθνογραφία_λαογραφία_και_εθνοαρχαιολογία_Η_χρήση_της_αναλογίας_στη_μελέτη_της_κεραμικής_στον_ελλαδικό_χώρο
[4] Προγενέστερο άρθρο στην σελίδα μας https://greekhumans.com/choros-tremouliastos-analysh-toy-aristeidh-rounh/
[5] https://www.cnn.gr/style/politismos/story/302282/serra-o-enoplos-xoros-ton-pontion-poy-diigeitai-tin-istoria-toys
[6] https://www.cnn.gr/style/politismos/story/302282/serra-o-enoplos-xoros-ton-pontion-poy-diigeitai-tin-istoria-toys
Πηγή εικόνας
*Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/general/