Του Θωμά Σαββίδη*
Είναι κουλούρια σε σχήμα κρίκου που γίνονταν μόνο από αλεύρι, νερό και προζύμι το Σάββατο του Λαζάρου. Η ζύμη πλάθεται σε κυλίνδρους πάχους ενός δακτύλου και τα δύο άκρα ενώνονται ώστε να σχηματισθεί κρίκος. Οι κρίκοι αυτοί ψήνονται στο φούρνο και φυλάσσονται σε αεριζόμενο μέρος μέχρι 40 μέρες. Παρασκευάζονταν για το Πάσχα και διανέμονταν στα παιδιά την Κυριακή των Βαΐων «βάεμαν», όταν αυτά ξεχύνονταν στις γειτονιές ψάλλοντας το:
«Βάϊ – βάϊ των Βαΐων, τρώμεν ψάρι και χαμψίν
και τ’ απάν την Κερεκήν (Πάσχα) τρώμε κόκκινον ωβόν».
Ως δώρο των Βαΐων λεγόταν και «βαγευτέρ΄». Σε άλλες περιοχές αυτό γινόταν το απόγευμα του Σαββάτου του Λαζάρου. Οι οικοδέσποινες έδιναν μαζί με τα κερκέλλια και άβραστα αυγά (Ακ – Ντάγ Ματέν), τα οποία συλλέγονταν σε καλάθι, στολισμένο με φύλλα δάφνης: «Θεία – θεία των Βαΐων, δος κερκέλλ’ κι εμέν ωβόν». Για την τόνωση των καταπονημένων παιδιών την ημέρα των Βαΐων προσφερόταν στα παιδιά ακόμα βρασμένο καλαμπόκι με λίγο αλάτι αναμιγμένο με ψίχα καρυδιών και λεπτοκαρύων. Ήταν τα λεγόμενα «τσιγκούλια» που προετοιμαζόταν από το βράδυ του Σαββάτου ή νωρίς την Κυριακή των Βαΐων.
Τα παιδιά για τη μεταφορά είχαν ανά δύο μία μακριά βέργα από λεύκη την οποία κρατούσαν από τις δύο άκρες. Στη βέργα αυτή περνούσαν τα κερκέλλια που εισέπρατταν. Εναλλακτικά, τα κερκέλλια περνιόνταν σε σχοινί η μια άκρη του οποίου ήταν δεμένη στη ζώνη πίσω από τη μέση του παιδιού και η άλλη ελεύθερη. Κάθε κερκέλλι που περνούσε από το σχοινί πήγαινε έτσι πίσω στην πλάτη του παιδιού. Η γιορτή αυτή των παιδιών λεγόταν «Βάϊσμαν» αλλά μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μεταφορικά για όσους ζητούν συνέχεια δωρεές και εκδουλεύσεις: «ξάν’ σο βάϊσμαν έρθεν», «ατός πάντα βαΐζ’».
Το κερκέλλ’ ή κερκέλλιν, από το μεσαιωνικό κιρκέλλιον, μεταγενέ-στερα κρικέλλιον, υποκοριστικό του κρίκος δηλ. στρογγυλό κουλούρι. Από το κερκέλλιν και το ρήμα κερκελλιάζω = συσπειρώνω, κουλουριά-ζω: «ο σκύλον εκερκελλίασεν τ’ ουράδ΄ν άτ», «α ση κοιλίας- ι-μ’ τον πό-νον εκερκελλιάγα», «τ’ οφίδ’ εκερκελλιάεν απές σο τρυπίν αθε».
1η δημοσίευση εδώ
Πηγή φωτογραφίας
* Ο Δρ. Θωμάς Σαββίδης είναι Βιολόγος-Χημικός Καθηγητής ΑΠΘ