Του Αριστείδη Ρούνη*
Εισαγωγή
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίδεται στις μέρες μας στην χρήση των εννοιών της «παγκοσμιοποίησης» και της «εθνικής ταυτότητας» παγκοσμίως. Όσον αφορά την Ελληνική επικράτεια, η χρήση τους σε καθημερινές συζητήσεις, επίσημες ή ανεπίσημες, πραγματοποιείται όλο και περισσότερο. Είναι όμως εύκολο να καταστεί κατανοητό ότι, αυτοί οι όροι βρίσκονται σε αντίθεση, αν κανείς προσπαθήσει να τους ερμηνεύσει τον καθένα χωριστά. Ειδικότερα, στον 21ο αιώνα, αποτελούν ένα τομέα σύγκρουσης μεταξύ των ανθρώπων, αλλά και ένα πεδίο μελέτης της ιδεολογικής ετερότητας τους. Προς αυτή την κατεύθυνση, αξίζει να αναλυθεί το πλαίσιο, εντός του οποίου βρίσκονται εννοιολογικά.
«Εθνική Ταυτότητα»
Ξεκινώντας με την «εθνική ταυτότητα», πρώτα, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι, όλοι οι άνθρωποι διαθέτουν μια «ταυτότητα». Αυτή δύναται να διακρίνεται σε διάφορα είδη, ανάλογα με το θεματικό «περιβάλλον», στο οποίο πραγματοποιείται αναφορά. Ο άνθρωπος ανέκαθεν ήταν μέλος συγχρόνως σε διαφορετικές ταυτότητες, χωρίς η μία να επηρεάζει ή να υφίσταται σε «βάρος» της άλλης. Διατηρούσε τις ήδη υπάρχουσες ή αποκτούσε νέες, χωρίς να απαιτείται να αφαιρεθεί μια άλλη. Ο τρόπος «οικοδόμησης» μιας ταυτότητας, αλλά και η σπουδαιότητα της καθεμιάς, μπορούσαν να διαφοροποιούνται μέσα στον χρόνο.
Σ’ αυτό το σημείο, για να κατανοηθούν καλύτερα τα ανωτέρω, θα χρησιμοποιηθεί ένα παράδειγμα «βγαλμένο» από την ιστορική παρακαταθήκη του ελληνικού έθνους: Ένας Έλληνας Χριστιανός Ορθόδοξος στις μέρες μας, μπορεί να διατηρεί την ίδια «θρησκευτική ταυτότητα» από γέννησης, ενώ παλαιότερα δεν συνέβαινε μερικές φορές αυτό, καθώς για να γλιτώσει το θάνατο κάποιος χριστιανός της Ανατολίας, επέλεγε την μεταβολή του εν λόγω είδους ταυτότητας από χριστιανική σε μουσουλμανική. Αυτό όμως μπορεί να συμβεί και στην σύγχρονη εποχή για προσωπικούς λόγους του κάθε ατόμου και όχι υπό τον κίνδυνο της απώλειας ζωής.
Το παράδειγμα της «θρησκευτικής ταυτότητας»
Το παράδειγμα της «θρησκευτικής ταυτότητας», αποτελεί τον «συνδετικό κρίκο», ώστε να περάσουμε στην ερμηνεία της «εθνικής ταυτότητας». Κάθε άνθρωπος ανήκοντας σε ένα έθνος, δηλαδή ένα ανθρώπινο σύνολο με κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά, έχει όπως πηγάζει από τον ορισμό της έννοιας του έθνους, «κοινή πολιτιστική ταυτότητα», όπου περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων, η «κοινή θρησκευτική ταυτότητα».
Έτσι, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι καθώς «περιφερόμαστε» γύρω από τις αφηρημένες έννοιες της «παγκοσμιοποίησης» και της «εθνικής ταυτότητας», συναντούμε επιπλέον, την γενική έννοια του «πολιτισμού» ή αλλιώς της κουλτούρας ενός έθνους ή ενός λαού. Κατά κοινή ομολογία όμως ο πολιτισμός εμπεριέχει ως βασικά χαρακτηριστικά την θρησκεία, την γλώσσα και την παράδοση, άρα τα συστατικά εκείνα που συντελούν στην δημιουργία του κοινωνικού συνόλου του «έθνους».
Η «παράδοση»
Συνεχίζοντας την αποδόμηση, “deconfliction” αγγλιστί, της «εθνικής ταυτότητας», αναφέρεται ότι, ένα από τα συστατικά της στοιχεία, η «παράδοση» μιας κοινωνικής ομάδας, μεταδίδεται από «στόμα σε στόμα». Παρόλ’ αυτά, δεν είναι μια παγιωμένη θέση, αλλά, αντιθέτως, σχεδόν κάθε γενιά αναπλάθει, επινοεί, επιλέγει και ανασύρει διαφορετικά στοιχεία από μια ιστορική δεξαμενή, ανάλογα με τις νέες προκλήσεις που έρχεται αντιμέτωπη και τις νέες ιδέες που φέρει. Άλλωστε οι παραδόσεις των λαών επικοινωνούν, ήθη και έθιμα μεταφέρονται και «ανακατεύονται» και αυτή είναι η ομορφιά τους, πάντα μέσα σε ένα πλαίσιο αμοιβαίου σεβασμού και κατανόησης.
Η αλληλογνωριμία των λαών αναζωογονεί τις κοινές πολιτισμικές ανησυχίες. Ίσως γιατί οι άνθρωποι επιθυμούν την αδελφοποίηση. Είναι γνωστό ότι, τέτοιου είδους ενέργειες προάγουν την συνεργασία των εθνών και το «γκρέμισμα των εμποδίων» μεταξύ τους. Το ερώτημα είναι όμως κατά πόσο αυτό είναι εφικτό, αφού στη γεωπολιτική γειτονιά που βρίσκεται η Ελλάδα, υφίσταται μια έντονη αποσταθεροποίηση της κατάστασης ειρήνης που επικρατεί, με την υπαιτιότητα να μην είναι δικιά της.
«Παγκοσμιοποίηση»
Το παραπάνω ζήτημα της αλληλογνωριμίας των εθνών, μέσω της παράδοσης, αποτελεί μια περίπτωση «παγκοσμιοποίησης». Έτσι, περνώντας στον πολυσυζητημένο αυτό όρο, μπορεί να αναφερθεί ότι το φαινόμενο αυτό δεν είναι ένα αμιγώς οικονομικό ζήτημα και κατά συνέπεια δεν περιορίζεται στην «παγκοσμιοποίηση» των αγορών. Περιπτώσεις παγκοσμιοποίησης, μπορούν να καταγραφούν σε κάθε σημείο της κοινωνικής ζωής ενός συνόλου ανθρώπων, όπως στη σφαίρα επιρροής του πολιτισμού, αλλά και στη πολιτική. Επιπλέον, προτείνεται να τονιστεί ότι τα στοιχεία που συνθέτουν την έννοια δεν αποτελούν μονοδιάστατα το καθένα απ’ αυτά το σύνολο της διαδικασίας. Η έννοια και η ουσία της δεν δύναται να εξαντληθούν σε ένα-δύο ορισμούς.
Μπορεί να δοθεί όμως επίκαιρο παράδειγμα, που ανάλογα με την φύση του καλείται παράνομη μετανάστευση ή απλά μετανάστευση. Είναι ένα κοινωνικό ζήτημα, που προκαλεί το «μπλέξιμο» διαφορετικών πολιτισμών και ένα συναπάντημα ανθρώπων διαφορετικής θρησκείας. Ή μπορούμε να αναφέρουμε ότι δύναται να φέρει αντιμέτωπους τον «δυτικό» με τον «ανατολικό» κόσμο, με άλλα λόγια τον Χριστιανισμό με το Ισλάμ. Έτσι, ξεκινά μια «μάχη» συζητήσεων «καφενειακού» επιπέδου ή ένα μπαράζ επίσημων δηλώσεων με φόντο την υπεράσπιση μιας ιδεολογίας ενός πολιτικού κόμματος. Το ζήτημα έχει βέβαια αρκετές πτυχές. Ποσοστό του έθνους που υποδέχεται τους μετανάστες, δεν επιθυμεί την παραμονή τους ή το αντίθετο. Έτσι, παρατηρείται μια ανελέητη σύγκρουση απόψεων, που δεν οδηγεί σε ουσιαστική λύση.
Επίλογος
Καταλήγοντας, μέσω της «μετανάστευσης», υφίσταται πορεία προς την οικουμενικότητα, κόντρα στην διατήρηση της «εθνικής ταυτότητας». Όσο τα κράτη γίνονται όλο και πιο αλληλεξαρτημένα και είναι εκτεθειμένα σε κοινούς πλέον κινδύνους, τόσο οδηγούμαστε στην οικουμενικότητα, όπως η περίπτωση που κάθε έθνος θα αποτελείται από άτομα που θα ασπάζονται πολλά διαφορετικά είδη θρησκειών ή και κανένα απ’ αυτά. Όμως υπάρχει και η περίπτωση από όλες αυτές τις διεργασίες, κάποιος να χάσει και κάποιος να κερδίσει, καθώς η ειρήνη θα επικρατήσει, αλλά το ζήτημα είναι με τι όρους για την κάθε πλευρά, το κάθε έθνος δηλαδή, όπως στην περίπτωση που καταλαμβάνει σημαντικό μέρος της επικαιρότητας, αυτή της ελληνοτουρκικής χρόνιας έντασης στις διμερείς σχέσεις.
Αρχική δημοσίευση του άρθρου εδώ
https://pollsandpolitics.gr/pagkosmiopoiisi-vs-ethniki-taftotita/
Φωτογραφία: Αριστείδης Ρούνης
*Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/general/