Της Καλλιόπης Τσίνα*
Ο Ακάθιστος Ύμνος ανήκει στο είδος του Ύμνου ή Κοντακίου. Η τυπική δομή του αποτελείται από στροφές, η πρώτη από τις οποίες ονομάζεται προοίμιο, ενώ όλες οι υπόλοιπες ονομάζονται οίκοι. Οι οίκοι συνδέονται μεταξύ τους με ακροστιχίδα. Το πρώτο γράμμα λοιπόν της ακροστιχίδας του κάθε οίκου είναι κατά σειρά η αλφάβητος, οπότε ονομάζεται αλφαβητική ακροστιχίδα. Συνήθως η ακροστιχίδα μπορεί να είναι και μια ολόκληρη φράση. Σε κάθε τελευταίο στίχο υπάρχει το εφύμνιο ή ανακλώμενο, εφόσον αναφέρεται στη δοξολογία του Κυρίου, είτε λέγεται θεοτοκίο όταν αυτό εμφανίζεται στον Κανόνα και αναφέρεται στη δοξολογία της Θεοτόκου. Ο στίχος αυτός επαναλαμβάνεται σε όλες τις στροφές ο ίδιος.
Ο Ακάθιστος Ύμνος ακολουθεί ρυθμοτονικό μέτρο, ακολουθεί δηλαδή τους κανόνες της ισοσυλλαβίας, της ομοτονίας και της τονής. Η ισοσυλλαβία σημαίνει ότι κάθε στίχος έχει τον ίδιο αριθμό συλλαβών με τον αντίστοιχο στίχο της πρώτης στροφής η οποία λαμβάνεται ως πρότυπο και καλείται ειρμός. Ο κανόνας της ομοτονίας τονίζει όλους τους στίχους των στροφών στις ίδιες συλλαβές στις οποίες τονίζονται και οι αντίστοιχοι στίχοι της πρώτης στροφής ή ωδής κανόνα. Ο κανόνας της τονής αναφέρεται στις μετρικές ατέλειες περίσσειας ή έλλειψης συλλαβών, οι οποίες θεραπεύονται από το μέλος με μουσική παράταση ή σύντμηση της φωνής αλλά και με μετάθεση του μουσικού τόνου.
Ύμνος ονομάζεται κάθε ποίημα που έχει σκοπό του να υμνήσει, να δοξολογήσει το Θεό. Ειδικότερα Ύμνος είναι ένα συγκεκριμένο είδος της Εκκλησιαστικής Υμνολογίας που υποδιαιρείται σε οίκους εντός καθενός από τους οποίους εκτυλίσσεται η υπόθεση μιας εορτής. Επικράτησε πριν από τον κάθε οίκο να εντάσσεται ένα έντεχνο σύντομο (ἐν κοντῷ) τροπάριο λίγων στίχων. Το «ἐν κοντῷ» αυτό τροπάριο εισάγει την υπόθεση της εορτής στην οποία αναφέρονται οι επόμενοι στίχοι του οίκου, προς τούτο ονομάστηκε Κοντάκιον ώστε κοντολογίς πήρε την ονομασία «Κοντάκιον» ολόκληρος ο Ύμνος.
Το Κοντάκιον του Ακάθιστου Ύμνου αναφέρεται στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου «Τὸ προσταχθέν μυστικῶς λαβών ἐν γνώσει ἐν τῇ σκηνῇ τοῦ Ἰωσήφ σπουδῇ ἐπέστη…», εντούτοις μετέπειτα εισήχθη στη θέση του το «Τῇ ὑπερμάχῷ Στρατηγῷ τὰ νικητήρια».
«Τῇ ὑπερμάχῷ Στρατηγῷ τὰ νικητήρια,
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια,
ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου Θεοτόκε,
ἀλλ΄ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον,
ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον,
ἵνα κράζω σοι, Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε»
Ο Ακάθιστος Ύμνος είναι αφιερωμένος στη Μεγάλη Θεομητορική εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και συνδέεται με τα γεγονότα του έτους 626 και του αυτοκράτορα Ηρακλείου. Τα γεγονότα αυτά περιγράφουν την επίθεση και την πολιορκία που δέχθηκε η Κωνσταντινούπολη από τους Σλάβους και τους Άβαρους, ενώ ο Ηράκλειος βρισκόταν στους Άγιους Τόπους. Την υπεράσπιση της Πόλης ανέλαβε ο Πατριάρχης Σέργιος και εξανάγκασε τους πολιορκούντες να υποχωρήσουν.
Η σωτηρία της Πόλης, ελλείψει στρατού και χρημάτων αποδόθηκε στη θαυματουργική παρέμβαση της Θεοτόκου για το λόγο αυτό οι κάτοικοι συγκεντρώθηκαν στο ναό της Παναγίας των Βλαχερνών ψάλλοντας όρθιοι, ολονύχτια ακολουθία προς τιμήν Της.
«Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε»
Πηγή εικόνας
https://ieramonopatia.gr/ekklisia/ayrio-o-akathistos-ymnos-tin-ora-tis-moysoylmanikis-proseychis/