Του Αριστείδη Ρούνη*
Μια εισαγωγή
Ο Άγιος Ευγένιος κατά πολλούς είναι το «καύχημα του Πόντου». Η μνήμη του Αγίου τιμάται στη Μονή του Αγίου Διονυσίου στο Άγιο Όρος από το 1375 μ.Χ. έως και σήμερα, τόσο στις 21 Ιανουαρίου, ημέρα του μαρτυρίου του, όσο και στις 24 Ιουνίου, ημέρα των γενεθλίων του. Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου Ευγενίου βρίσκονται στη Μονή Παναγία Σουμελά Βερμίου και στη Μητρόπολη Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς.
Ο βίος του
Γεννήθηκε στην Τραπεζούντα, εξού και το προσωνύμιο «Τραπεζούντιος». Ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας. Έζησε την εποχή όπου διοικητής της Καππαδοκίας ήταν ο Λυσίας, ο οποίος ήταν σκληρός διώκτης των χριστιανών και πιστός στην περσική θεότητα του «Μίθρα», που τότε ήταν πολιούχος της Τραπεζούντας. Έτσι, λοιπόν, όσοι πίστευαν στην νέα θρησκεία, τον χριστιανισμό δηλαδή, υπέστησαν φρικτά βασανιστήρια.
Κάτοικοι, λοιπόν, της Τραπεζούντας, πιστοί στον Λυσία και στη θρησκεία του, καταγγέλλουν τον Άγιο Ευγένιο και τους συναθλητές του, Ουαλεριανό, Κανίδιο και Ακύλα, ότι διδάσκουν και μιλούν για τον χριστιανισμό. Κατά τους διωγμούς του Διοκλητιανού (284-305 μ.Χ.) και Μαξιμιανού (285-305 μ.Χ.), οι Άγιοι Ευγένιος, Ουαλεριανός, Κάνδιδος και Ακύλας, προσπάθησαν να προφυλαχθούν στα όρη. Συνελήφθησαν όμως και διατάχθηκαν ν’ αρνηθούν το Χριστό. Εκείνοι απάντησαν γενναία, ότι δεν Τον αρνούνται. Η φυλακή δεν μπόρεσε να δαμάσει το φρόνημα τους. Υπέστησαν βασανιστήρια. Τελικά θανατώθηκαν (292 μ.Χ.) με αποκεφαλισμό, αφού έμειναν άσειστοι και νικηφόροι στην πίστη τους. (Στο τυπικό της Μονής Καρακάλου, αριθ. 25 φ. 123 σημειώνεται: «τη 24η Ιουνίου τελείται και η γέννησις του Αγίου και ενδόξου μεγαλομάρτυρας Ευγενίου»).
Ο Άγιος Ευγένιος, αμέσως μετά τον εκχριστιανισμό του Πόντου από τον Απόστολο Ανδρέα, υπήρξε ο δεύτερος Επίσκοπος Τραπεζούντας, μετά τον ιδρυτή της τοπικής Εκκλησίας Απόστολο Ανδρέα. Η φήμη και η λατρεία του Αγίου Ευγενίου ήταν τόσο διαδεδομένη στην Τραπεζούντα, ώστε κατά τη διάρκεια της γιορτής του συγκεντρώνονταν χιλιάδες προσκυνητές. Ο Μητροπολίτης Τραπεζούντας Χρύσανθος Φιλιππίδης, μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, σημειώνει ότι «επείχεν ο άγιος την αυτήν θέσιν και τιμήν, ην είχεν εν Θεσσαλονίκη ο πολιούχος αυτής μεγαλομάρτυς Δημήτριος, ομοιάζων αυτώ κατά τα θαύματα, το ζωηρόν βλέμμα, την εκπεμπομένην εκ της όψεως αυτού γαλήνην και την ανάβλυσιν του μύρου εκ της μυρορόου σορού».
Επίλογος
Ο μαρτυρικός θάνατος τόσο του Αγίου Ευγενίου, όσο και των συναθλητών του, είχαν ως αποτέλεσμα τη διάδοση του χριστιανισμού στον Πόντο και ιδιαίτερα στην Τραπεζούντα με ταχύτατο ρυθμό. Γρήγορα απέκτησε τη φήμη του «ιατρού και θεραπευτή των σωμάτων και των ψυχών». Όταν οι Τούρκοι κατέκτησαν την Τραπεζούντα, μετέτρεψαν το ναό του σε τζαμί, όπου ο Μωάμεθ έκανε εκεί, την πρώτη Παρασκευή μετά την κατάληψή της, το πρώτο του ναμάζι. Αυτός είναι και ο λόγος που το τέμενος πήρε το όνομα « Γενί Τζουμά Τζαμισί», δηλαδή «Τέμενος της νέας Παρασκευής».
Τροπάριο για τον Άγιο
«Τών μαρτύρων τό κλέος, τού Πόντου τό καύχημα,
Καί τόν θησαυρόν Τραπεζούντος,
τόν γενναίον Ευγένιον,
τόν μέγαν αντιλήπτορα,
πιστόν, τόν κήρυκα τής πίστεων ημών,
ταίς αγγελικαίς υμνωδίαις ευφημούντες λέγομεν.
Δόξαν τώ δεδοκότι σοί ισχύν,
δόξα τω σε στεφανώσαντι,
δόξα τώ ενεργούντι διά σού πάσιν ιάματα».
Ύμνος
“Ευγένιον τον μέγα και περιβόητον μάρτυρα η καλλίστη των πόλεων ήνεγκε Τραπεζούς…” (Ύμνος του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ξιφιλίνου για τον Άγιο Ευγένιο τον Τραπεζούντιο).
Πηγές
https://www.trapezounta.gr/pontus/religion/saints-of-pontus/1512/
https://www.alexpolisonline.com/2020/01/21-1941.html
https://www.saint.gr/964/saint.aspx
Πηγή φωτογραφίας
https://www.trapezounta.gr/pontus/religion/saints-of-pontus/1512/
*Βιογραφικό συντάκτη
https://greekhumans.com/general/