Το έθιμο του μπακαλιάρου την 25η Μαρτίου

Της Καλλιόπης Ξανθοπούλου*

Η ιστορία του μπακαλιάρου

Ο μπακαλιάρος είναι ένα ψάρι που απαντάται κυρίως στον Ατλαντικό, συμπεριλαμβανομένης της Μεσογείου και της Μαύρης θάλασσας.  Στα ελληνικά χωρικά ύδατα απαντάται στο βόρειο Αιγαίο με σιγουριά. Εικάζεται ότι τον μπακαλιάρο τον ψάρεψαν πρώτοι οι Βίκινγκς, στα νερά της Νορβηγίας. Ωστόσο, προκειμένου αυτοί να το συντηρήσουν, δε συνήθιζαν να τον παστώνουν, αλλά τον αποξήραιναν στον παγωμένο αέρα και τον ήλιο.

Το πάστωμα του μπακαλιάρου το οφείλουμε πιθανότατα στους Βάσκους, οι οποίοι ήταν δεινοί ψαράδες και έφτασαν ως τους πλούσιους ψαρότοπους της θάλασσας του Λαμπραντόρ στα ανατολικά του Καναδά. Οι ίδιοι μάλιστα το έφεραν και στη Μεσόγειο. Κάπως έτσι, το εμπόριο του παστού μπακαλιάρου που διατηρούνταν εύκολα και είχε καλύτερη γεύση, γνώρισε μεγάλη άνθιση.

Ο μπακαλιάρος στην Ελλάδα

Ο μπακαλιάρος, φημολογείται ότι έφτασε στην Ελλάδα κάπου τον 15ο αιώνα και επειδή ήταν φθηνός και εύκολος στη συντήρηση, απέκτησε γρήγορα μια καλή θέση στην ελληνική κουζίνα. Για τη φτωχή Ελλάδα, ο μπακαλιάρος ήταν ιδανικός, γιατί αποτελούσε ένα οικονομικό ψάρι που μπορούσε να διατηρηθεί για καιρό με τη χρήση αλατιού.

Σύμφωνα με εμπορικά στοιχεία της εποχής, η Αγγλία έστελνε μεγάλες ποσότητες μπακαλιάρου στα λιμάνια της Πελοποννήσου, από τα οποία έπαιρνε πίσω σταφίδα. Ίσως γι’ αυτό το λόγο βρίσκουμε σήμερα πολλές συνταγές για μπακαλιάρο στην Κορινθία και την Αχαΐα, και γενικότερα στην Πελοπόννησο. Μάλιστα, κάποιες συνταγές των περιοχών αυτών έχουν και σταφίδες, όπως ο μπακαλιάρος πλακί με σταφίδες.

Το έθιμο του μπακαλιάρου

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι η παλαιότερη και πιο αυστηρή νηστεία για την Ορθόδοξη εκκλησία. Εντός αυτής της χρονικής περιόδου η νηστεία καταλύεται δύο φορές, στην εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, της «Υπέρμαχου Στρατηγού», δηλαδή την 25^η Μαρτίου και την Κυριακή των Βαΐων. Αυτές τις μέρες επιτρέπεται η κατανάλωση ψαριού, λαδιού και κρασιού. Έτσι, ο μπακαλιάρος αποτέλεσε παραδοσιακό έδεσμα της 25^ης Μαρτίου, η οποία έχει πια διττή σημασία για τον Ελληνισμό, καθώς συμπίπτει με τον εορτασμό της Επανάστασης του 1821.

Η εξήγηση για την γευστική αυτή συνήθεια έχει να κάνει κυρίως με την αδυναμία των φτωχών κατοίκων της ηπειρωτικής Ελλάδας να προμηθεύονται άμεσα και οικονομικά φρέσκο ψάρι. Παρά το ότι ο μπακαλιάρος δεν είναι ένα «ελληνικό» ψάρι, το γεγονός ότι γίνεται παστός, τον καθιστά ένα τρόφιμο φθηνό κι εύκολο στη συντήρηση.

Η θρεπτικότητα του μπακαλιάρου

Ο μπακαλιάρος είναι ένα εξαιρετικά θρεπτικό ψάρι, πλούσιο σε βιταμίνη Β12, βιταμίνη Β3, κάλιο, ασβέστιο, σίδηρο, μαγνήσιο, φώσφορο και λιποδιαλυτές βιταμίνες Α, Ε και D. Είναι πλούσιος σε πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας και χαμηλός σε λιπαρά, τα οποία μάλιστα είναι κυρίως απαραίτητα ω-3 λιπαρά οξέα. Η θρεπτικότητά του όμως μειώνεται και η θερμιδική του αξία αυξάνεται όταν τηγανίζεται. Παρ’ όλα αυτά, εκτός από την ενίσχυση της γεύσης, ο επιπλέον λόγος για τον οποίο επιλέγεται ο μπακαλιάρος να τρώγεται τηγανητός, έχει να κάνει με το γεγονός ότι τηγανίζοντάς τον με πολύ κουρκούτι, καταφέρνουμε να αποβάλλουμε την αρμύρα της σάρκας.

Πηγή εικόνας

https://www.sintayes.gr/syntages/bakaliaros-tiganitos-skordalia-me-patata-ke-karidopsicha/

Αναλυτικότερα στοιχειά συμβουλών διατροφής μπορείτε να δείτε εδώ

https://www.facebook.com/kalliopi.xanthopoulou.dietician

https://www.instagram.com/xanthopoulou.dietitian/

Βιβλιογραφία

http://www.odigostoupoliti.eu/giati-einai-ethimo-na-trome-mpakaliaro-me-skordalia-tin-25i-martiou/

https://www.supersyntages.gr/blog/giati-trome-tiganito-mpakaliaro-tin-25i-martioy

https://lifetone.gr/%CE%BC%CF%80%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CE%AC%CF%81%CE%BF%CF%82-%CF%8C%CE%BB%CE%B1-%CF%8C%CF%83%CE%B1-%CE%B8%CE%B1-%CE%B8%CE%AD%CE%BB%CE%B1%CE%BC%CE%B5-%CE%BD%CE%B1-%CE%BE%CE%AD%CF%81%CE%BF%CF%85/

Ξανθοπούλου Καλλιόπη, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος

Βιογραφικό συντάκτριας

* https://greekhumans.com/2022/03/11/h-kallioph-ksanthopoulou-syntaktria-sto-greekhumans/